Người dân Bạc Liêu với tín ngưỡng thờ ông Cọp

Đối với người dân vùng đất phương Nam, chẳng ai lại không nhớ câu ca “Tới đây xứ sở lạ lùng/ Dưới sông sấu lội, trên rừng Cọp đua”. Câu ca ấy đã ghi lại một bức tranh thiên nhiên đầy nguy hiểm của thời khai hoang, mở đất và hình ảnh con Cọp đã gắn chặt với tín ngưỡng và những câu chuyện dân gian rất ly kỳ.

Tục đội mũ đầu Hổ cho bé trong ngày đầy tháng của người Hoa ở Bạc Liêu.

CON VẬT CÁT TƯỜNG

Trong tín ngưỡng dân gian xưa, hình ảnh con Cọp là biểu tượng của sức mạnh, uy quyền và tâm linh. Trong các loài mãnh thú thì con Cọp được gọi là Chúa sơn lâm, đặc biệt trong 12 con giáp thì con Cọp được xếp ở vị trí thứ 3, tượng trưng cho sự uy linh và trở thành linh thú trấn giữ cửa ải tứ phương gắn với thuật phong thủy của người xưa “tiền Chu Tước, hậu Huyền Vũ, tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ”.

Xuất phát từ tầm quan trọng này, phần lớn ở các đình, miếu và công trình kiến trúc nghệ thuật, lăng tẩm của các bậc đế vương xưa luôn có hình con Cọp nằm bên phải, con Rồng bên trái. Ý nghĩa của thuật phong thủy và văn hóa tín ngưỡng này xuất phát từ sức mạnh phi thường của con Cọp có tác dụng trừ tà, xua đi cái xấu và mang lại may mắn, cát tường. Cụ thể, trong ngày đầy tháng cho em bé của người dân Bạc Liêu, trong bộ đồ thế sau khi cúng và đốt đi, người ta sẽ giữ lại hình con Cọp giấy và dán trước cửa phòng để em bé ngủ ban đêm không bị khóc, hoặc khi có người lạ đến thăm phát biểu những lời không hay cũng không phải kiêng kỵ vì đã có thần Hổ trấn giữ. Đối với nhiều gia đình người Hoa cũng có tục tặng mũ có hình đầu Cọp cho bé đội đầu, hoặc mặc yếm, đeo vòng cổ có thêu hình Cọp với ước mong bé được sức khỏe mạnh như Cọp và tránh được những điều không may, cuộc sống luôn sung túc, thịnh vượng…

Xuất phát từ hàm ý trên mà sự trỗi dậy của nhiều quốc gia ở khu vực Đông Nam Á khi nền kinh tế bắt đầu tăng trưởng nhanh thì người ta hay ví với cụm từ “con Hổ châu Á”, hay “con Hổ đã thức giấc”…

Không chỉ thế, trong bộ tranh tết đón xuân, ngoài các bức tranh mang ý nghĩa cát tường như: tranh tam đa, tranh tùng bách, tranh Thần Tài, tranh chúc phúc, tranh song hỷ… còn có dòng tranh ngũ Hổ đồ với hình ảnh 5 con Cọp từ dòng tranh dân gian Đông Hồ và tranh Hàng Trống tượng trưng cho ngũ phúc khác với tranh ngũ phúc của người Hoa là hình ảnh 5 con Dơi (Biên phúc).

Tượng thần Hổ được thờ ở miếu trong khuôn viên chùa Vĩnh Phước An Tự (Phường 2, TP. Bạc Liêu). Ảnh: L.L

MIẾU THỜ ÔNG HỔ LINH THIÊNG

Với những ý nghĩa và được kết tinh từ văn hóa, đã hình thành nên tục thờ ông Cọp vừa thể hiện nỗi sợ của con người trước Chúa sơn lâm, vừa gửi gắm khát vọng và mong muốn được thần Hổ đại tướng quân phò trợ.

Ở Bạc Liêu, phần lớn các đình, miếu và thậm chí ngay cả chùa thờ Phật cũng có dành một vị trí trang trọng để thờ ông Cọp. Như trong khuôn viên chùa Vĩnh Phước An Tự (Phường 2, TP. Bạc Liêu) có một ngôi miếu thờ thần Hổ với bề dày lịch sử trên 100 năm và được xem là một trong những ngôi miếu rất linh thiêng chẳng ai dám đến phá. Xưa kia, khi có xảy ra tranh chấp gì thì người ta thường đem thần Hổ ra làm “quan tòa” và thách với nhau có dám bẻ đầu gà, xách đầu heo đem ra miếu ông Hổ thề không? Bởi người dân tin tưởng vào sự uy linh của thần Hổ. Nếu như ai dám thề thì coi như người đó nói thật và ngược lại.

Hay ở chùa Ban (Phúc đức Cổ miếu - Phường 3, TP. Bạc Liêu), bên trong chùa ngay khu vực giếng trời cũng có thờ thần Hổ. Rồi miếu Tề Thiên Đại Thánh, miếu Tam Sơn Quốc Vương, đình An Trạch (Phường 5, TP. Bạc Liêu) cũng thờ ông Hổ, thể hiện sự trấn giữ, bảo hộ, trừ tà và mang lại cát tường…

Có thể nói, tục thờ ông Hổ là một nét đẹp văn hóa dân gian, không chỉ thể hiện sức mạnh của con người trong việc khai phá, mở cõi cho vùng đất phương Nam, mà còn thể hiện ước mơ chinh phục, thuần hóa con vật vốn được xem là biểu tượng của sức mạnh và trấn áp cái ác. Niềm tin đó đã được cụ thể hóa bằng tín ngưỡng thờ Hổ, xem con Hổ là con vật cát tường mang lại sự may mắn, trù phú và không ngừng phát triển, lưu danh gắn với câu “Hùm chết để da, người ta chết để tiếng”!

LƯ LÂM