Tìm hiểu thêm về hình phạt án treo

Xuất phát từ bản chất của án treo là biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện - không buộc người bị kết án cách ly khỏi đời sống xã hội - mà để họ tự giáo dục cải tạo, nên hình phạt án treo luôn được người phạm tội chờ đón như một ân huệ. Tuy nhiên, không phải vì vậy mà người phạm tội không chịu hậu quả pháp lý nào.

Dù không cách ly ra khỏi đời sống xã hội nhưng người được hưởng án treo phải chịu một thời gian thử thách nhất định. Thời hạn này là một khoản thời gian xác định theo mỗi trường hợp cụ thể nhưng trong một mức ấn định của pháp luật hình sự từ tối thiểu tới tối đa. Bên cạnh việc thời hạn thử thách này được đặt ra, nhằm kiểm tra tính đúng đắn của quyết định không áp dụng hình phạt tù, thì nó còn có tác dụng răn đe và giám sát người phạm tội, kiểm tra xem họ có chịu tự cải tạo, giáo dục không, có tuân thủ theo những điều kiện mà tòa án đặt ra hay không. Và nếu họ phạm tội mới thì sẽ phải chịu hậu quả pháp lý nặng nề - chấp hành hình phạt tổng hợp của cả hai bản án.

Thời gian thử thách là thời hạn do tòa án quyết định trong một khoản xác định, trên cơ sở các quy định của pháp luật hình sự, đối với từng trường hợp cụ thể nhằm kiểm tra tính đúng đắn của việc không áp dụng hình phạt đã được tòa án quyết định đối với người phạm tội, để tiến hành công tác giáo dục riêng đối với người đó. Bộ luật Hình sự cũng giới hạn mức hình phạt tù để được hưởng án treo tối đa là 3 năm tù.

Khi ra tòa, bị cáo luôn muốn được hưởng án treo (ảnh có tính chất minh họa). Ảnh: K.P

Với người được hưởng án treo thì thời gian thử thách có một ý nghĩa quan trọng, đảm bảo cho việc cải tạo, giáo dục người phạm tội, là quãng thời gian cần thiết để khẳng định tính đúng đắn của án treo, khả năng cải tạo của người phạm tội. Người phạm tội được hưởng án treo sẽ chịu sự giám sát của tòa án, của chính quyền địa phương nơi người đó cư trú. Sự theo dõi, giáo dục của chính quyền địa phương với người được hưởng án treo nhằm đánh giá việc cải tạo của họ và tránh cho họ những ảnh hưởng xấu dẫn đến việc phạm tội. Vai trò của chính quyền địa phương, của cơ quan Nhà nước, của tổ chức xã hội trong cải tạo người phạm tội là rất quan trọng. Tuy nhiên, trên thực tế, việc quản lý giáo dục người phạm tội chưa đáp ứng được yêu cầu, thông thường chỉ bỏ mặc cho người phạm tội tự “bơi”, tự thay đổi. Nguyên nhân một phần là từ sự phối hợp không đồng bộ giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật với chính quyền địa phương, tổ chức xã hội có nhiệm vụ trực tiếp giáo dục người hưởng án treo. Từ đó, nhiều người khi bị tuyên hình phạt án treo cứ thế mà về, không biết những quy định đằng sau nó cũng hết sức ràng buộc, đặc biệt với những đối tượng tiếp tục phạm tội.

Khi phạm tội mới trong thời gian thử thách của án treo (từ 1 - 5 năm) thì hình phạt của tội mới sẽ là tổng hợp từ hình phạt của án treo cộng với hình phạt sau. Lúc này người phạm tội mới ngỡ ngàng và không thể tưởng tượng nổi, hóa ra, hình phạt án treo cũng thật đáng sợ, nhất là đối với những ai không biết sửa chữa lỗi lầm.

Một vấn đề cũng cần nói đến trong hậu quả của án treo, đó là việc xóa án và giảm thời gian thử thách của án treo. Bộ luật Hình sự quy định, trong 1 năm kể từ ngày hết thời gian thử thách của án treo, nếu người bị kết án không phạm tội mới thì họ sẽ đương nhiên xóa án tích. Việc xóa án đương nhiên chỉ xảy ra nếu người phạm tội không phạm tội sau 1 năm khi hết thời gian thử thách. Quy định này có tác dụng phòng ngừa tội phạm, cảnh cáo người được hưởng án treo nếu phạm tội nữa thì dù đã hết thời gian thử thách vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự nặng hơn vì lý lịch tư pháp vẫn bị ghi là có tiền án.

Kim Kim