“Người gác cổng” văn bản QPPL: Những khó khăn vướng mắc

Công tác thẩm định dự thảo văn bản quy phạm pháp luật (QPPL) là hoạt động “xem xét, đánh giá về nội dung, hình thức của dự án, dự thảo nhằm đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Với vai trò là “người gác cổng” pháp lý của tỉnh, Sở Tư pháp luôn thực hiện nghiêm chỉnh công tác này, góp phần nâng cao chất lượng văn bản QPPL của chính quyền địa phương.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp - Hà Hùng Cường nhấn mạnh vai trò "người gác cổng" tư pháp trong lần đến làm việc với tỉnh Bạc Liêu. Ảnh: T.Sơn

Trong thời gian qua, chất lượng công tác thẩm định văn bản QPPL được nâng lên rõ rệt, các văn bản QPPL được ban hành tuân thủ chặt chẽ quy định về trình tự, thủ tục, có căn cứ pháp lý làm cơ sở để ban hành văn bản, ban hành đúng thẩm quyền, nội dung phù hợp với quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, những tồn tại, khó khăn làm ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác này trên thực tế vẫn xảy ra. Đó là việc pháp luật chưa quy định cụ thể phương pháp thẩm định từng nội dung trong phạm vi thẩm định mà chỉ dừng lại ở việc hướng dẫn nghiệp vụ. Nếu không được pháp lý hóa thì việc thẩm định văn bản QPPL có chất lượng hay không lại phụ thuộc vào kiến thức, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm chủ quan của công chức thực hiện công tác thẩm định. Trong trường hợp nếu địa phương ban hành các văn bản cá biệt, chủ yếu để thực hiện chức năng quản lý nhà nước ở địa phương thì rất khó để thẩm định, do chưa có quy định từ văn bản cấp trên nên cơ sở pháp lý chưa vững chắc. Đôi khi còn hao tốn rất nhiều thời gian, công sức khi phải họp bàn bạc, thảo luận giữa cơ quan soạn thảo và cấp ban hành văn bản.

Đó cũng là vấn đề nhận diện văn bản QPPL, một số văn bản thuộc thẩm quyền ban hành của UBND phát sinh đột xuất không được đăng ký trong chương trình ban hành văn bản QPPL hàng năm. Sau khi hoàn thành việc soạn thảo văn bản, một số cơ quan không thực hiện thẩm định qua “người gác cổng” mà gửi trực tiếp cho UBND ban hành. Những trường hợp này, nếu nội dung văn bản có chức QPPL thì sẽ sai quy định vì không được phép ban hành dưới hình thức văn bản QPPL.

Vướng mắc còn tồn tại ở dạng khi xảy ra xung đột giữa bên soạn thảo văn bản và cơ quan thẩm định. Khi đó, nếu không thống nhất với nội dung thẩm định của Sở Tư pháp, một bên là cơ quan chuyên môn về lĩnh vực chuyên ngành, một bên là cơ quan chuyên “gác cổng” về mặt pháp lý. Trong nhiều trường hợp, do nhu cầu quản lý, để đảm bảo quyền và lợi ích của các tổ chức, cá nhân, đều phải ưu tiên ban hành văn bản theo đề nghị của cơ quan soạn thảo, từ đó dẫn đến tình trạng, việc thẩm định ít nhiều mang tính hình thức.

Một khó khăn về mặt chủ quan chính từ việc phân cấp thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh, từ đó, phía đơn vị thẩm định là Sở Tư pháp phải tiếp nhận nhiều văn bản cùng một thời điểm, áp lực công việc cao nhưng nhân lực không đáp ứng nên cũng ít nhiều ảnh hưởng đến chất lượng thẩm định. Hơn nữa, công chức trực tiếp thực hiện công tác soạn thảo, thẩm định còn thiếu về số lượng và năng lực thực tiễn đối với một số lĩnh vực. Hầu hết, các sở, ngành hiện nay chưa có công chức pháp chế chuyên trách. Tại Sở Tư pháp, công chức thực hiện công tác thẩm định văn bản còn mới mẻ, chưa nhiều kinh nghiệm nên trong quá trình thẩm định lập luận, phân tích chưa sâu, tính phản biện chưa cao nên cũng khó thuyết phục.

Theo ông Nguyễn Bá Ân, Giám đốc Sở Tư pháp, để công tác thẩm định văn bản ngày càng phát huy hiệu quả, đảm bảo các văn bản đúng pháp luật, điều cần thiết là phải khẳng định giá trị pháp lý của văn bản thẩm định và trách nhiệm của các cơ quan trong việc tiếp thu, phản hồi ý kiến thẩm định. Khẳng định rõ tính bắt buộc và giá trị của văn bản thẩm định đối với cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản là HĐND, UBND.

Kim Phượng