Nâng cao nhận thức của tòa án về oan sai và trách nhiệm cá nhân

Thời gian qua, công tác giải quyết án có chuyển biến tích cực, chất lượng giải quyết án được đảm bảo, tỷ lệ các bản án hình sự bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của tòa án luôn ở mức thấp và giảm so với các năm trước đã hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp kết án oan người không có tội… Đó là những nhận định của TAND Tối cao báo cáo trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào giữa tháng 3/2015.

TAND tỉnh báo cáo về tình hình oan sai với đoàn giám sát (đại biểu Quốc hội tỉnh Bạc Liêu). Ảnh: K.P

Tại buổi làm việc này, Chủ tịch Quốc hội - Nguyễn Sinh Hùng đã có câu hỏi chất vấn trực tiếp Chánh án TAND Tối cao - Trương Hòa Bình về trách nhiệm của tòa án trong việc nếu xảy ra án oan sai. Nếu vụ án đã được đưa ra xét xử bằng một bản án, quyết định mà sau đó, vụ án được kết luận là có oan sai thì tòa án vẫn là nơi phải chịu trách nhiệm trước nhất, cao nhất về toàn bộ vụ việc. Chủ tịch Quốc hội cũng khẳng định, do tòa án là nơi xét xử, Quốc hội trao cho tòa quyền cao nhất trong quá trình tiến hành tố tụng, do đó, trách nhiệm của tòa phải hết sức nặng nề. Trách nhiệm của người đứng đầu ngành, trách nhiệm của từng thẩm phán khi thụ lý, giải quyết từng vụ việc. Phải làm sao để nhận thức của cán bộ trong ngành tòa án được nâng cao hơn, rõ ràng hơn đối với oan sai trong tố tụng gắn với trách nhiệm cá nhân. Nhiều đại biểu Quốc hội rất quan tâm đến các giải pháp của tòa án trong vấn đề chống oan sai.

Theo đó, các giải pháp mang tính đột phá được ngành Tòa án tập trung để nâng cao chất lượng xét xử là tiếp tục đổi mới thủ tục tranh tụng tại phiên tòa theo hướng thực chất, phát huy vai trò của luật sư, đảm bảo dân chủ, công khai, đúng quy định của pháp luật; nâng cao hơn nữa quyền tư pháp của tòa theo hướng tòa có quyền điều tra; đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức; làm tốt công tác tổng kết thực tiễn xét xử và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật.

Tại Bạc Liêu, trong chuyên đề giám sát oan sai của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đối với các cơ quan tiến hành pháp luật, trong đó có tòa án các đơn vị cấp huyện, cấp tỉnh cũng đã phát sinh nhiều vấn đề, nhất là ở cấp huyện. Mặc dù chưa có vụ án oan sai nghiêm trọng qua xét xử của tòa án phải thực hiện trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, nhưng tỷ lệ án bị sửa, bị hủy, bị thay đổi tội danh vẫn còn xảy ra. Chỉ riêng cấp tỉnh cũng đã có 3 vụ bị cấp phúc thẩm (TAND Tối cao) hủy án để điều tra, xét xử lại.

Từ thực tiễn xét xử tại Bạc Liêu cho thấy, bên cạnh nguyên nhân do thẩm phán, hội thẩm nhân dân còn hạn chế về năng lực, trình độ, bản lĩnh nghề nghiệp, thì việc xét xử các vụ án hình sự chủ yếu được thực hiện theo mô hình xét hỏi, dẫn tới Hội đồng xét xử bị phụ thuộc phần lớn vào các tài liệu chứng cứ do cơ quan điều tra thu thập được; một số trường hợp việc nghiên cứu hồ sơ vụ án chưa kỹ, đánh giá chứng cứ chưa toàn diện, trong khi đó việc tranh tụng chưa thật sự được quan tâm, chưa phát huy hết vai trò của những người tham gia tố tụng, dẫn đến những sai sót trong việc giải quyết vụ án. Tin rằng một khi đã nhìn nhận được hạn chế của mình, trong thời gian tới, ngành Tòa án sẽ phấn đấu hơn nữa để đáp ứng tốt nhất nhiệm vụ được giao; xứng đáng với vai trò trung tâm trong hoạt động cải cách hành chính, xứng đáng với niềm tin của Đảng và nhân dân.

KIM PHƯỢNG