Luật tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân thể hiện yêu cầu cải cách tư pháp

Ngày 1/6/2015, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân (KSND) chính thức có hiệu lực. Luật gồm 6 chương, 101 điều được ghi nhận đã sửa đổi căn bản, toàn diện về tổ chức và hoạt động của Viện KSND, thể chế Hiến pháp 2013 theo tinh thần cải cách tư pháp.

Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh tổ chức kiểm sát hoạt động tư pháp. Ảnh: K.P

Nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận, là cơ sở pháp lý cho hoạt động của ngành KSND, đồng thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong hoạt động thực tiễn, Luật Tổ chức Viện KSND đã thể chế hóa các chủ trương cải cách tư pháp của Đảng. Luật xác định rõ các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cơ bản của Viện KSND. Hai chức năng được xác định rõ là chức năng thực hành quyền công tố và chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp.

Theo đó, thực hành quyền công tố là hoạt động của Viện KSND trong tố tụng hình sự để thực hiện việc buộc tội của Nhà nước đối với người phạm tội, được thực hiện ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự. Kiểm sát hoạt động tư pháp là hoạt động của Viện KSND để kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp, được thực hiện ngay từ khi tiếp nhận và giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và trong suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự; trong việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động; việc thi hành án, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp; các hoạt động tư pháp khác theo quy định của pháp luật.

Cụ thể hóa các nguyên tắc tư pháp tiến bộ được quy định trong Hiến pháp 2013 có liên quan trực tiếp đến hoạt động của Viện KSND như nguyên tắc suy đoán vô tội, tranh tụng trong xét xử, nhờ người bào chữa, xét xử kịp thời, xử lý nghiêm minh người vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp… Theo đó, Điều 3 và Mục 1 của Luật đã quy định rõ vai trò của công tố ngay từ khi tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố: Mọi hành vi phạm tội, người phạm tội phải được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không để lọt tội phạm và người phạm tội; Không để người nào bị khởi tố, bị bắt, tạm giữ, tạm giam, bị hạn chế quyền con người, quyền công dân trái luật.

Luật Tổ chức Viện KSND đã làm rõ nguyên tắc tập trung thống nhất lãnh đạo trong ngành (Điều 7); xác định rõ vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện trưởng Viện KSND tối cao và Viện trưởng Viện KSND các cấp. Về nguyên tắc tổ chức và hoạt động, Viện KSND do Viện trưởng lãnh đạo. Viện trưởng Viện KSND cấp dưới chịu sự lãnh đạo của Viện trưởng Viện KSND cấp trên. Viện kiểm sát cấp trên có trách nhiệm kiểm tra, xử lý nghiêm minh vi phạm pháp luật của Viện kiểm sát cấp dưới. Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên có quyền rút, đình chỉ, hủy bỏ quyết định trái pháp luật của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp dưới.

Điều 10 của luật quy định về chủ thể thực hiện quyền giám sát hoạt động của Viện KSND, theo đó, Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND, đại biểu HĐND, Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận sẽ thực hiện quyền này.

Về tổ chức bộ máy và các chức danh tư pháp, Viện Kiểm sát được tổ chức trong một hệ thống thống nhất, bao gồm hệ thống Viện KSND và Viện kiểm sát quân sự, Điều 58 của luật quy định các chức danh tư pháp trong Viện KSND, luật cũng quy định rõ các tiêu chuẩn bổ nhiệm Kiểm sát viên, bổ nhiệm Kiểm sát viên trong trường hợp đặc biệt và nhiệm kỳ của Kiểm sát viên. Theo đó, Kiểm sát viên được bổ nhiệm lần đầu có thời hạn là 5 năm. Trường hợp được bổ nhiệm lại hoặc nâng ngạch, thời hạn là 10 năm.

K.K