Luật Hộ tịch: Những vấn đề còn tồn tại trong thực tiễn

Năm 2016, cấp tỉnh đã cấp giấy chứng nhận kết hôn cho 12 trường hợp và 7 hồ sơ ghi chú ly hôn còn lại của năm trước, thực hiện trích lục hộ tịch 56 hồ sơ. Ngoài ra, tỉnh cũng đã tiếp nhận 7 hồ sơ, đã lập thủ tục đề nghị Bộ Tư pháp tra cứu hồ sơ xin xác nhận có quốc tịch Việt Nam, đã giải quyết 4 hồ sơ. Tiếp nhận và giải quyết 5 hồ sơ xác nhận là người gốc Việt Nam.

Đưa Luật Hộ tịch vào cuộc sống

Năm 2016, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1307/QĐ-UBND ngày 15/8/2016 phê duyệt kế hoạch triển khai thực hiện Đề án cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc trên địa bàn tỉnh; tổ chức hội nghị triển khai thi hành Luật Hộ tịch và các văn bản pháp luật có liên quan đến công chức tư pháp hộ tịch cấp huyện và cấp xã. Bên cạnh đó, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 151/KH-UBND ngày 22/1/2016 rà soát, đánh giá việc giải quyết vấn đề quốc tịch, hộ tịch của trẻ em là con của công dân Việt Nam với người nước ngoài đang cư trú trên địa bàn tỉnh. Triển khai thực hiện Thông tư số 20/2015/TT- BTP về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký và chứng thực hợp đồng, giao dịch và thực hiện một số quy định về chứng thực. Rà soát thủ tục hành chính thuộc các lĩnh vực quốc tịch, nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài, lý lịch tư pháp, lĩnh vực hộ tịch, chứng thực thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND cấp huyện và UBND cấp xã.

Lễ giao nhận con nuôi Việt Nam. Ảnh: Trần Sơn

Đối với vấn đề nuôi con nuôi, trong năm 2016, Chủ tịch UBND tỉnh ký quyết định giải quyết 2 hồ sơ nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài; thực hiện rà soát trẻ em đang được nuôi dưỡng tại cơ sở trợ giúp xã hội. Đồng thời tổng kết 5 năm thi hành Luật Nuôi con nuôi và 4 năm triển khai thực hiện Công ước La Hay năm 1993 về bảo vệ trẻ em và hợp tác bảo vệ trẻ em, hợp tác trong lĩnh vực nuôi con nuôi quốc tế.

Những tồn tại trong thực tiễn

Tuy nhiên, việc triển khai, thi hành Luật Hộ tịch và các văn bản hướng dẫn thi hành vẫn còn chậm và nhiều bất cập, chưa kiểm tra kịp thời việc tổ chức thực hiện Luật Hộ tịch ở cấp huyện, cấp xã. Vấn đề xác nhận có quốc tịch Việt Nam về thời hạn giải quyết hồ sơ tại Sở Tư pháp không xác định được chính xác ngày trả kết quả cho đương sự. Lý do là phụ thuộc vào kết quả tra cứu danh sách những người đã được Chủ tịch nước cho thôi quốc tịch Việt Nam và danh sách những người bị tước quốc tịch Việt Nam của Bộ Tư pháp, từ đó ảnh hường đến thực hiện cơ chế một cửa liên thông của Sở Tư pháp.

Luật Hộ tịch năm 2016 có nhiều thay đổi so với Nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch trước đây. Do đó, một số trẻ em được sinh ra ở nước ngoài cha mẹ đã đăng ký kết hôn, nhưng sau một thời gian chung sống, do bị chồng ngược đãi, cuộc sống gặp khó khăn... nên người mẹ mang con trốn về Việt Nam. Có trường hợp mang được giấy khai sinh, trường hợp không mang được giấy tờ tùy thân, trường hợp đã có hộ chiếu do nước ngoài cấp và trường hợp cha mẹ ly hôn ở nước ngoài, chưa làm thủ tục ghi chú ly hôn tại Việt Nam. Vì vậy, nguyện vọng của một số gia đình là muốn được đăng ký các loại giấy tờ như khai sinh, nhập khẩu, đăng ký thường trú... như trẻ em tại Việt Nam để những đứa trẻ sinh ra ở nước ngoài được đi học. Song, hiện nay, pháp luật chưa quy định việc đăng ký khai sinh cho những đứa trẻ này. Đây là điều cần được hướng dẫn nhanh để nhiều trẻ em, thực chất sinh sống ở Việt Nam, có nguồn gốc là người Việt (bởi có mẹ là người Việt Nam) lại không thể có khai sinh, không thể được đi học, không được hưởng quyền lợi như những công dân Việt Nam. Những trẻ em này bị thiệt thòi ngay trên quê hương của mình là điều cần phải được tính toán, sớm có giải pháp khắc phục.

KIM TUẤN