GIAO DỊCH DÂN SỰ: Khi nào bị vô hiệu do vi phạm hình thức?

Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) có một quy định được các cơ quan xét xử, kiểm sát hoạt động xét xử cũng như người dân đánh giá rất cao. Đó là làm rõ hai trường hợp giao dịch dân sự vi phạm về hình thức nhưng không bị vô hiệu, thay vào đó các bên sẽ tiến hành hoàn tất thủ tục, khắc phục sai sót về hình thức…

Mua bán lúa là một hình thức giao dịch dân sự, bên bán có nghĩa vụ giao lúa, bên mua có nghĩa vụ giao tiền. Ảnh: H.D

Là cơ quan thực hiện chức năng kiểm sát trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự, Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) tỉnh đặc biệt quan tâm đến quy định trên. Trong quá trình đóng góp ý kiến cho dự thảo Bộ luật này, đa số phòng nghiệp vụ và Viện KSND các huyện, thành phố nhất trí với quy định của dự thảo Bộ luật. Vì quy định này đã đáp ứng được các yêu cầu về lý luận và thực tiễn của việc sửa đổi quy định trong Bộ luật Dân sự hiện hành về hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ về hình thức. Theo đó, nếu luật quy định hình thức là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự mà hình thức đó không được tuân thủ thì giao dịch đó mới bị vô hiệu, ngoại trừ hai trường hợp sau:

Thứ nhất, nếu các bên đã chuyển giao toàn bộ tài sản hoặc đã thực hiện xong công việc, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba. Trường hợp này, theo yêu cầu của một hoặc các bên, cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm hoàn tất thủ tục đối với giao dịch đó.

Thứ hai, trường hợp chủ thể chưa thực hiện nghĩa vụ của giao dịch, chưa chuyển giao tài sản thì giao dịch cũng không đương nhiên bị vô hiệu nếu các bên vẫn mong muốn thực hiện giao dịch đó. Theo yêu cầu của một hoặc các bên, Tòa án cho phép thực hiện quy định về hình thức của giao dịch dân sự trong một thời hạn hợp lý. Quá thời hạn mà không thực hiện thì giao dịch dân sự đó mới bị xem là vô hiệu. Viện KSND tỉnh cũng cho rằng, điều này thể hiện việc tôn trọng ý chí, nguyện vọng, quyền tự định đoạt của các bên. Nếu trường hợp các bên không muốn thực hiện giao dịch khi quyền và nghĩa vụ của các bên chưa thực hiện hoặc chưa hoàn thành thì các bên có quyền từ bỏ giao dịch và Tòa án sẽ tuyên bố giao dịch dân sự này vô hiệu. Nhiều ý kiến trong giới thẩm phán thuộc hệ thống TAND tỉnh cũng nhất trí với quy định mới. Bởi vì nó bảo đảm sự ổn định của giao dịch dân sự, không phá vỡ quan hệ hợp đồng một cách tùy tiện, bảo đảm quyền lợi của các bên liên quan, tránh trường hợp một bên cố tình lợi dụng để bội ước. Nếu như trước đây tòa có thể tuyên rất nhiều giao dịch vô hiệu chỉ vì không tuân thủ hình thức, thì nay với quy định mới, tòa sẽ phải xem xét kỹ hơn. Trách nhiệm của các bên trong việc khắc phục hình thức của giao dịch cũng thể hiện rõ.

Ngược lại cũng có số ít ý kiến trong ngành KSND tỉnh đề nghị tiếp tục quy định như Bộ luật Dân sự hiện hành để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Theo đó, trong trường hợp pháp luật quy định hình thức bắt buộc của giao dịch thì chủ thể của giao dịch phải tuân thủ hình thức đó. Việc quy định các bên bắt buộc phải tuân thủ về hình thức của giao dịch là nhằm góp phần quản lý nhà nước đối với các loại tài sản có giá trị lớn.

HỮU DUYÊN