Đóng góp dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi): Cần bổ sung nội dung: Trách nhiệm hình sự của pháp nhân

Trong hàng loạt vấn đề trọng tâm cần xin ý kiến nhân dân, nổi lên một số vấn đề nhận được nhiều tranh cãi hơn hết. Đó là quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân và loại tội pháp nhân chịu trách nhiệm hình sự.

Trong đó, về trách nhiệm hình sự của pháp nhân, theo quy định của Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành, việc truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS) chỉ đặt ra đối với cá nhân (con người cụ thể). Dự thảo BLHS (sửa đổi) lần này bổ sung TNHS của pháp nhân (các điều 2, 3, 6, 8 và các điều thuộc chương XI; những quy định đối với pháp nhân phạm tội). Loại tội mà pháp nhân phải chịu TNHS, Điều 76 của dự thảo BLHS (sửa đổi) quy định pháp nhân phải chịu trách nhiệm hình sự về 32 tội danh, trong đó có một số tội như mua bán người; mua bán trẻ em; tội buôn lậu; tội nhận hối lộ; tội đưa hối lộ; tội không chấp hành án…

Về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên và các biện pháp thay thế xử lý hình sự áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội. Điều 12 BLHS hiện hành quy định: “Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng”. Dự thảo Bộ luật lần này (Điều 12) kế thừa quy định của BLHS hiện hành nhưng chỉ rõ hơn những tội phạm cụ thể mà người chưa thành niên từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi phải chịu TNHS. Còn các biện pháp thay thế xử lý hình sự áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội, BLHS hiện hành không quy định các biện pháp thay thế xử lý hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội mà chỉ quy định miễn TNHS đối với người chưa thành niên phạm tội ít nghiêm trọng hoặc tội nghiêm trọng, gây hại không lớn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ và được gia đình, cơ quan, tổ chức nhận giám sát, giáo dục (khoản 2, Điều 69). Dự thảo BLHS (sửa đổi) đã bổ sung các biện pháp thay thế xử lý hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội cụ thể là Khiển trách (Điều 91), Hòa giải tại cộng đồng (Điều 92), Giám sát, giáo dục tại gia đình hoặc giám sát, giáo dục của cơ quan, tổ chức (Điều 93).

Việc bỏ hình phạt tử hình ở một số tội; quy định không áp dụng hình phạt tử hình, không thi hành án tử hình trong một số trường hợp; quy định không giảm án đối với người bị kết án tử hình nhưng được ân giảm xuống tù chung thân. Về bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội phạm, BLHS hiện hành quy định hình phạt tử hình đối với 22 tội danh. Dự thảo BLHS (sửa đổi) dự kiến bỏ hình phạt tử hình đối với 7 tội danh...

Hiện tại, có rất nhiều ý kiến khác nhau xoay quanh 3 vấn đề trên. Những người theo phương án ủng hộ theo dự thảo cho rằng, trong xu thế hội nhập quốc tế, nhiều tội phạm mới phát sinh, nhiều vấn đề cần hội nhập sâu rộng nên việc sửa đổi là cần thiết. Tuy nhiên, những người theo trường phái ủng hộ các quy định của BLHS hiện hành cũng có lý do khi cho rằng, cần phải cân nhắc cẩn trọng khi sửa đổi, đặc biệt đối với các lĩnh vực nhạy cảm, nó ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của nhân dân, và phải tính toán giữa biện pháp giáo dục với tính răn đe, phòng ngừa chung.

Kim Phượng