Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan tiến hành tố tụng với đội ngũ trợ giúp pháp lý

Nhà nước ta ban hành Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) đã đáp ứng được nhu cầu bức thiết của đời sống xã hội về việc TGPL cho người nghèo, diện chính sách, người có nhược điểm về thể chất và tinh thần. Để thực thi Luật TGPL đạt hiệu quả cao, các bộ: Tư pháp, Công an, Quốc phòng, Tài chính, Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) Tối cao, Tòa án nhân dân (TAND) Tối cao ban hành Thông tư liên tịch số 11/2013 hướng dẫn áp dụng một số quy định về TGPL trong hoạt động tố tụng.

Khu vực thông tin trợ giúp pháp lý được niêm yết công khai tại Nhà tạm giữ Công an huyện Đông Hải. Ảnh: K.P

Thông tư liên tịch xác định, nếu cấp Trung ương thành lập hội đồng phối hợp liên ngành về TGPL trong hoạt động tố tụng ở Trung ương thì ở địa phương, Hội đồng phối hợp liên ngành cấp tỉnh chỉ đạo công tác phối hợp thực hiện TGPL trong hoạt động tố tụng một cách thống nhất và có hiệu quả. Việc hình thành hệ thống điều phối hoạt động TGPL với các thành viên theo Thông tư liên tịch số 11 khá quy mô, hội đủ các lực lượng nòng cốt nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực thi Luật TGPL.

Để thực hiện tốt việc phối hợp TGPL trong hoạt động tố tụng, các cơ quan tiến hành tố tụng đã phối hợp với Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh trong việc niêm yết Bảng thông tin về TGPL, đặt hộp tin TGPL; bố trí cán bộ có trình độ, năng lực tiếp và hướng dẫn các đối tượng thuộc diện được TGPL, người thân thích, người đại diện hợp pháp của họ về các thủ tục yêu cầu được TGPL; giải thích cho người đang bị tạm giữ, tạm giam, bị can, bị cáo và các đương sự khác biết về quyền được TGPL và hướng dẫn họ tiếp cận các thông tin về TGPL; thực hiện đúng quy định trong việc cấp giấy chứng nhận tham gia tố tụng cho trợ giúp viên pháp lý, luật sư cộng tác viên; thực hiện tốt việc thông báo lịch xét xử cho người thực hiện TGPL đã được Trung tâm TGPL cử tham gia tố tụng; đảm bảo cho trợ giúp viên pháp lý, luật sư cộng tác viên khi tham gia tố tụng thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật tố tụng; xác nhận về thời gian mà trợ giúp viên pháp lý, luật sư cộng tác viên làm việc, nghiên cứu hồ sơ.

Trong năm 2014, Đoàn kiểm tra liên ngành về TGPL trong tố tụng của tỉnh đã đến kiểm tra tại 2 đơn vị là TP. Bạc Liêu và huyện Đông Hải. Tại TP. Bạc Liêu, các cơ quan tiến hành tố tụng như Công an, Viện KSND, TAND đều báo cáo những kết quả đã thực hiện được. Trong đó, Công an TP. Bạc Liêu có bố trí cán bộ công an, đặt bảng thông tin về hoạt động TGPL tại nơi tiếp công dân, tại nhà tạm giữ. Trong quá trình điều tra luôn giải thích cho người bị tạm giữ, bị can biết về quyền và nghĩa vụ của họ theo pháp luật tố tụng, quyền được TGPL và hướng dẫn họ tiếp cận các thông tin về TGPL, đồng thời hướng dẫn họ viết đơn yêu cầu TGPL khi có yêu cầu. Từ ngày 1/10/2013 đến hết tháng 9/2014, Công an thành phố đã cấp 16 giấy chứng nhận tham gia tố tụng cho luật sư, cộng tác viên pháp lý trong tổng số 15 vụ, 17 bị can do cơ quan điều tra thụ lý, số lượng người được TGPL là 17 người. Trong giai đoạn truy tố và xét xử, Viện KSND, TAND cũng thực hiện đầy đủ các yêu cầu liên quan đến hoạt động TGPL trong tố tụng. Viện KSND, TAND đã gắn bảng thông tin TGPL trước trụ sở cơ quan, thể hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của người được TGPL, thủ tục yêu cầu TGPL, địa chỉ, số điện thoại liên lạc của Trung tâm TGPL nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công dân nắm và hiểu được các quy định của pháp luật về TGPL. Kiểm sát viên, thẩm phán thụ lý vụ án đều có trách nhiệm giải thích cho đương sự, bị can, bị cáo về quyền và nghĩa vụ của họ theo pháp luật tố tụng, quyền được TGPL.

Bên cạnh những mặt tích cực đã thực hiện được, khi “ngồi” lại với nhau, các cơ quan tiến hành tố tụng và Trung tâm TGPL tỉnh cũng chỉ ra nhiều hạn chế, tồn tại cần tháo gỡ. Đặc biệt trong công tác tuyên truyền còn hạn chế nên người dân, những người là đối tượng được TGPL miễn phí cũng không hiểu rõ, không ý thức được quyền TGPL là của mình, đó là dịch vụ pháp lý miễn phí. Nhất là trong giai đoạn điều tra, để tránh nhiều phiền phức, rất ít điều tra viên chủ động đặt ra những câu hỏi về quyền yêu cầu TGPL cho đối tượng những người tham gia tố tụng từ giai đoạn tạm giữ, chịu khó giải thích cho họ hiểu đó là bảo vệ quyền lợi cho họ và hoàn toàn miễn phí.

Tóm lại, để hoạt động TGPL đạt hiệu quả và thực chất, cần sự phối hợp hoạt động chặt chẽ giữa các cơ quan tiến hành tố tụng và đội ngũ làm công tác TGPL. Việc thụ hưởng quyền được TGPL sẽ không thể thực hiện nếu không có sự phối hợp đó.

KIM PHƯỢNG