Thực hư thông tin thanh toán bằng chuyển khoản bị tính thuế

Từ ngày 1/6, nhiều trang mạng xã hội lan truyền thông tin: nếu nhận chuyển tiền vào tài khoản nhiều sẽ bị truy thu thuế thu nhập cá nhân (TNCN), hộ kinh doanh cũng sẽ bị tính thuế dựa trên đó. Từ thông tin không chính xác đó, nhiều nơi, các cửa hàng kinh doanh bắt đầu “rỉ tai” nhau, không nhận thanh toán bằng chuyển khoản nữa để… né thuế. Hành vi này không chỉ hiểu sai về chính sách thuế mà còn đi ngược lại chủ trương khuyến khích người dân hạn chế dùng tiền mặt mà Chính phủ đang đẩy mạnh thực hiện.

Một quán ăn không nhận chuyển khoản. Ảnh: K.P

NHIỀU NƠI TỪ CHỐI NHẬN CHUYỂN KHOẢN

Nhiều hộ kinh doanh trên địa bàn TP. Bạc Liêu bắt đầu từ chối hoặc viện lý do máy chuyển tiền bị lỗi để không áp dụng thanh toán bằng chuyển khoản với khách hàng. Nguyên nhân chủ yếu cũng chỉ vì họ nghe thông tin về quy định liên quan đến hộ kinh doanh cá thể sẽ đóng thuế dựa trên doanh thu, xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. Thông tin còn thất thiệt hơn khi nhiều người chia sẻ với nhau, nếu dựa trên doanh thu thì tài khoản chuyển tiền, nhận tiền sẽ là cơ sở để cơ quan thuế tính thuế doanh thu. Từ đó nhiều người dừng việc nhận chuyển khoản, thậm chí đưa ra chính sách giảm giá một ít nếu trả tiền mặt khi mua hàng hóa.

Trong các hội nhóm kinh doanh trên mạng xã hội, các “thánh” bàn phím còn hướng dẫn khách hàng nếu chuyển khoản tránh dùng các từ như mua, bán, thanh toán, tiền cọc, tiền hàng…

Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP của Chính phủ, từ ngày 1/6, hộ kinh doanh phải nộp thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế thu nhập cá nhân (TNCN) dựa vào doanh thu. Theo cơ quan Thuế, để xác định doanh thu của cơ sở, có nhiều phương pháp nghiệp vụ với thời hiệu truy thu 10 năm. Do đó, cho dù các hộ kinh doanh không nhận chuyển khoản hoặc nhận chuyển khoản thông qua tài khoản của người khác đều có thể bị truy thu, xử phạt về thuế, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi “trốn thuế” nếu cố tình che giấu doanh thu, một khi bị cơ quan Thuế điều tra, xác minh ra.

Theo quy định của pháp luật thuế, doanh thu tính thuế GTGT đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được hưởng, không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

HIỂU SAI VỀ CHÍNH SÁCH THUẾ

Nghị định 70/2025/NĐ-CP quy định từ ngày 1/6/2025, hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan Thuế. Hộ kinh doanh phải trang bị thiết bị, phần mềm và xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch bán hàng. Trên cơ sở đó, cơ quan Thuế sẽ nắm được doanh thu thực tế.

Hiện nay, Bộ Tài chính đang đề xuất xóa thuế khoán, bổ sung quy định hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỷ lệ phần trăm trên doanh thu), dự kiến đến năm 2026 sẽ thực hiện xóa thuế khoán. Đây là quy định mà theo nhiều người, kể cả những người kinh doanh ủng hộ, cho rằng sẽ mang lại công bằng cho những người kinh doanh, mua bán, khi bán bao nhiêu thì đóng thuế bấy nhiêu. Bởi thực tế, trong khoán thuế, có người bán nhiều mà khoán ít hoặc bán ít mà phải đóng thuế khoán nhiều. Tuy nhiên, để có thể thực hiện được quy định này, sẽ có rất nhiều việc cùng đồng loạt phải thay đổi, thực hiện đồng bộ theo. Việc quản lý chặt chẽ về hóa đơn, chứng từ điện tử, không ít hộ kinh doanh lo lắng bị đóng thuế cao vì trước nay vẫn thường xuyên trốn thuế qua việc bán nhiều mà đóng thuế khoán ít. Bên cạnh đó, do các quy định mới nên thực tế các hộ cũng lúng túng chưa biết phải kê khai doanh thu, xuất hóa đơn, báo cáo thuế như thế nào.

Nghị định 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn cũng quy định, chứng từ yêu cầu các cá nhân kinh doanh nếu thuộc đối tượng lập hóa đơn thì phải ghi đầy đủ thông tin về hình thức thanh toán. Việc ghi nhận thanh toán bằng chuyển khoản không đồng nghĩa với việc bị “đánh thuế thêm” mà chỉ giúp cơ quan Thuế xác định đúng bản chất doanh thu, hạn chế tình trạng thất thu ngân sách nhà nước.

Như vậy, việc từ chối thanh toán chuyển khoản cho thấy sự hiểu sai về chính sách thuế, mà trong một số trường hợp còn tiềm ẩn dấu hiệu cố ý không ghi nhận doanh thu để trốn thuế. Nếu bị phát hiện, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 200, Bộ luật Hình sự năm 2015 về tội “Trốn thuế”. Ngược lại, với những chuyển khoản không phải là hành vi mua bán, kinh doanh thì việc chuyển khoản hay nhận chuyển khoản vẫn bình thường, không có chuyện nhận chuyển khoản của người khác là phải chịu thuế TNCN như một số thông tin lan truyền trên mạng.

Trong xu hướng hiện nay, với nền kinh tế số, Chính phủ đang thúc đẩy mạnh mẽ thanh toán không dùng tiền mặt nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, kiểm soát dòng tiền và xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch. Người kinh doanh cần nhận thức đúng hơn, chuyển khoản không phải là rủi ro về thuế, mà chính việc không kê khai đúng doanh thu mới là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý nghiêm khắc. Về phía người dân, việc thanh toán qua hình thức chuyển khoản còn bảo vệ chúng ta trong nhiều giao dịch, nhất là khi có xảy ra tranh chấp, đó còn là cơ sở để các cơ quan nhà nước bảo vệ quyền lợi chính đáng cho mình.

KIM PHƯỢNG