GẮN PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT VỚI BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

Sản xuất thân thiện với môi trường gắn với tăng trưởng xanh đã trở thành xu thế tất yếu cho phát triển bền vững. Với thế mạnh của nền kinh tế thuần nông, Bạc Liêu đã và đang tích cực nghiên cứu, ứng dụng, hướng đến nhân rộng các mô hình sản xuất bảo vệ môi trường.

Nông dân Đồng bằng sông Cửu Long sử dụng máy xử lý rơm rạ nhằm tái sử dụng lại nguồn tài nguyên phục vụ cho trồng trọt. Ảnh: T.A

NÂNG CAO Ý THỨC, TRÁCH NHIỆM

Bạc Liêu có trên 100.000ha đất trồng lúa, trong đó, có hơn 58.670ha canh tác theo hình thức chuyên sản xuất từ 2 - 3 vụ lúa/năm, tập trung chủ yếu ở các huyện: Hồng Dân, Phước Long, Vĩnh Lợi, TX. Giá Rai và một phần của TP. Bạc Liêu. Do đặc thù canh tác lúa 2 - 3 vụ/năm, thời gian đất được nghỉ ngơi giữa các vụ là rất ngắn nên việc đốt rơm rạ sau khi thu hoạch là cách làm phổ biến của phần lớn nông dân. Tuy nhiên khi bị đốt cháy, rơm rạ sẽ sản sinh ra các loại khí độc như: CO₂, CH₄, SO₂…, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người và môi trường.

Trước thực trạng này, ngành Nông nghiệp và người dân đã có nhiều phương pháp sản xuất mới, tiến bộ trong canh tác, như: giảm vật tư trong sản xuất nông nghiệp, kết hợp hài hòa giữa vô cơ và hữu cơ, ứng dụng công nghệ trong bón phân, phun thuốc, sạ cụm, sạ hàng, sản xuất sạch, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao...

Đặc biệt, xác định việc ứng dụng công nghệ sinh học trong sản xuất nông nghiệp là cách thức sản xuất hài hòa với môi trường sinh thái, tạo ra sản phẩm an toàn. Vì vậy vụ hè thu 2024, Trung tâm Khuyến nông đã xây dựng và triển khai thực hiện mô hình “Ứng dụng công nghệ sinh học trong canh tác lúa và xử lý rơm rạ”. Theo đó, ứng dụng công nghệ sinh học bằng cách tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, các chế phẩm vi sinh, hữu cơ nhằm giúp nông dân giải quyết bài toán cân bằng dinh dưỡng, côn trùng, bệnh hại…

Mục tiêu của mô hình này chính là giúp nông dân nâng cao ý thức, trách nhiệm thông qua ứng dụng công nghệ sinh học vào thực tế sản xuất, nhằm giảm dần lượng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Đồng thời, tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật vi sinh, hữu cơ để cân bằng hệ sinh thái và ít tác động môi trường, nhất là tạo ra sản phẩm an toàn cho người sản xuất và người tiêu dùng. Hướng dẫn nông dân các biện pháp kỹ thuật canh tác mới, hiệu quả, các giải pháp canh tác ứng phó với biến đổi khí hậu, phù hợp với điều kiện canh tác bất lợi. Áp dụng đồng bộ kỹ thuật sản xuất và biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp IPM để giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, bón phân cân đối N-P-K. Qua đó, nâng cao kiến thức, trình độ canh tác của nông dân thông qua tập huấn, hội thảo tổng kết đánh giá mô hình và các phương tiện thông tin đại chúng, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất trồng lúa, cải thiện thu nhập cho nông dân.

Để thực hiện mô hình này, Trung tâm Khuyến nông Bạc Liêu và Trung tâm Dịch vụ kỹ thuật nông nghiệp các địa phương đã tiến hành gặp trực tiếp nông dân tham gia mô hình. Từ đó, Trung tâm Khuyến nông thông báo nội dung triển khai, giới thiệu mục tiêu, ý nghĩa của mô hình, lợi ích khi tham gia mô hình, giống lúa và những loại vật tư hỗ trợ. Mặt khác, nêu rõ trách nhiệm và quyền lợi của nông dân, trách nhiệm của Trung tâm, Trung tâm Dịch vụ kỹ thuật nông nghiệp huyện, cán bộ kỹ thuật và thống nhất để nông dân lựa chọn giống lúa thực hiện mô hình.

Cùng với đó là hướng dẫn cách xử lý rơm rạ, chuẩn bị đất, vệ sinh đồng ruộng, ngâm, ủ lúa giống và hướng dẫn quản lý dịch hại tổng hợp trên lúa cùng phương pháp phòng trừ một số đối tượng dịch hại chính.

Nông dân huyện Hòa Bình cải tạo đồng ruộng bằng cách đốt đồng gây ô nhiễm môi trường.

CẦN TÍCH CỰC NHÂN RỘNG MÔ HÌNH

Qua thực hiện mô hình cho thấy, tuy vẫn còn một số nông dân chưa mạnh dạn ứng dụng vi sinh xử lý rơm rạ đầu vụ và cán bộ kỹ thuật phải luôn theo sát đôn đốc nông dân thực hiện đúng quy trình, nhưng nhìn chung, việc xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện canh tác tại địa phương, giống có trong danh mục khuyến cáo sử dụng của ngành Nông nghiệp tỉnh, có thời gian sinh trưởng phù hợp, chất lượng gạo ngon, dễ tiêu thụ. Áp dụng các giải pháp kỹ thuật trong canh tác, nhằm tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng, an toàn, phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu, tăng lợi nhuận trên cùng một diện tích. Chuyển giao thành công phương pháp canh tác bền vững theo hướng an toàn, bền vững, góp phần đạt mục tiêu trong tái cơ cấu của ngành Nông nghiệp và nâng cao thu nhập cho nông dân.

Về hiệu quả xã hội và môi trường, mô hình đã góp phần quan trọng làm thay đổi dần về nhận thức và tập quán sản xuất của nông dân, góp phần cải tiến quy trình, kỹ năng canh tác trong thâm canh sản xuất lúa đối với cán bộ quản lý kỹ thuật. Chính sách Nhà nước về công tác khuyến nông từng bước được thực hiện, góp phần tạo lòng tin của Nhân dân đối với Nhà nước trong việc áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất.

Bên cạnh đó, với tình hình biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp như hiện nay, việc áp dụng mô hình trên đồng ruộng ngoài lợi ích kinh tế còn góp phần làm giảm sự biến đổi của môi trường. Dễ dàng kiểm soát dịch hại nên giảm lượng thuốc trừ sâu và phân bón. Sản phẩm giảm độc tố giúp hạn chế những ảnh hưởng không tốt đến con người và môi trường. Mô hình sản xuất theo hướng nông nghiệp an toàn và bền vững, mang lại cho cộng đồng môi trường sống lành mạnh...

Có thể nói, kết quả mô hình “Ứng dụng công nghệ sinh học trong canh tác lúa và xử lý rơm rạ” đã nâng cao hiệu quả trong sản xuất lúa. Đây cũng đồng thời là giải pháp tốt giúp giảm ô nhiễm môi trường, giảm phát thải khí nhà kính... Vì vậy, nông dân nên mạnh dạn ứng dụng công nghệ sinh học trong canh tác lúa, kết hợp với những tiến bộ kỹ thuật mới được chuyển giao, nhất là những quy trình mang tính bền vững, quy trình sản xuất an toàn để nâng cao giá trị sản phẩm và thuận lợi trong liên kết chuỗi sản xuất. Nông dân sản xuất lúa cần quan tâm thực hiện ghi chép sổ tay nhật ký đồng ruộng một cách cẩn thận và đầy đủ. Ngoài ra, chính quyền địa phương cần tuyên truyền, khuyến cáo nông dân tham gia để tiếp tục nhân rộng mô hình...

TÚ ANH