Thực hiện chính sách BHXH cho người lao động: Nhiều doanh nghiệp giở chiêu trò “lách luật”

Có thể nói, thực hiện tốt chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) cho người lao động (NLĐ) là một trong những giải pháp quan trọng để bảo đảm an sinh và công bằng xã hội. Thế nhưng, ở nhiều địa phương hiện nay, các doanh nghiệp vẫn chưa quan tâm và thực hiện tốt chính sách này.

SỐ DOANH NGHIỆP THAM GIA BHXH HẠN CHẾ

Một trong những bất cập trong thực hiện chính sách BHXH đối với NLĐ ở các doanh nghiệp hiện nay chính là tình trạng nợ tiền BHXH, hoặc cố tình “trốn đóng” hay không tham gia BHXH cho NLĐ. Theo thống kê của BHXH tỉnh, năm 2020, tổng số nợ BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là 31.959 triệu đồng. Trong đó, nợ BHXH: 28.270 triệu đồng. Riêng 2 tháng đầu năm 2021, tổng số nợ hơn 87.360 triệu đồng (trong đó, nợ BHXH trên 41.472 triệu đồng, nợ BHTN 1.911 triệu đồng và nợ BHYT 43.984 triệu đồng).

Ngoài nguyên nhân là do các doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất - kinh doanh nên dẫn đến tình trạng nợ tiền BHXH, thì còn khá nhiều doanh nghiệp không tham gia BHXH cho NLĐ với nhiều chiêu trò “lách luật” khác nhau. Qua thống kê và điều tra số liệu thực tế từ các ngành, địa phương trong năm qua cho thấy, số doanh nghiệp tham gia BHXH cho NLĐ còn rất hạn chế. Trong tổng số hơn 1.100 doanh nghiệp tham gia quyết toán thuế chỉ có khoảng 580 doanh nghiệp tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ, nhưng phần lớn các doanh nghiệp này cũng chỉ tham gia với số ít NLĐ để hợp thức hóa các hồ sơ, thủ tục, nhằm phục vụ cho các đoàn thanh, kiểm tra về lao động. Đặc biệt là trong ngành chế biến thủy sản xuất khẩu, lao động nghề biển và dịch vụ làm thuê có đến hàng ngàn lao động bị xếp vào nhóm lao động thời vụ - đối tượng không được doanh nghiệp cho tham gia BHXH, BHYT và BHTN.

Lao động tự do (ảnh trên) và lao động công nhật - đối tượng được chi trả lương hàng ngày, không được doanh nghiệp cho tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Ảnh: L.D

NLĐ CẦN LÊN TIẾNG

Để bảo vệ các quyền lợi hợp pháp cho NLĐ và nâng cao trách nhiệm của các doanh nghiệp, trong năm qua, BHXH tỉnh đã phối - kết hợp với các ngành, địa phương tổ chức 45 cuộc thanh tra, kiểm tra về việc tham gia đóng BHXH, BHYT, BHTN tại 12 đơn vị sử dụng lao động. Qua thanh tra, kiểm tra, các đoàn kiểm tra đã phát hiện nhiều tồn tại, hạn chế như: một số doanh nghiệp có trích tiền lương đóng BHXH, BHYT, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hàng tháng của NLĐ nhưng không thực hiện đúng phương thức; doanh nghiệp đóng BHXH, BHTN, BHYT cho NLĐ không đúng thời gian theo hợp đồng đã ký, đóng không đúng mức lương và phụ cấp, thực hiện việc báo tăng, giảm không kịp thời…

Trên thực tế, công tác thanh tra vẫn chưa là giải pháp mang tính căn cơ mà giải pháp chính vẫn là việc tự ý thức và nâng cao trách nhiệm của các doanh nghiệp. Cùng với đó, bản thân NLĐ phải nhận thức đầy đủ về vai trò, trách nhiệm của mình trong việc buộc doanh nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ đối với mình và mạnh dạn phản ánh với tổ chức công đoàn, thậm chí gửi đơn tố giác các doanh nghiệp cố tình “lách luật” và trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN. Trên hết, bản thân NLĐ phải bỏ tư tưởng “hưởng lợi trước mắt”, nghĩa là đồng ý thỏa thuận với doanh nghiệp không tham gia BHXH, BHYT, BHTN để không bị trừ lương?!

Cùng với đó, rất cần sự vào cuộc tích cực và phối - kết hợp chặt chẽ hơn giữa ngành quản lý, các địa phương với cơ quan BHXH. Bởi thực tế cho thấy, luật đã có, việc tuyên truyền và triển khai đã nhiều nhưng các cơ quan quản lý nhà nước vẫn chưa có cơ chế để quản lý một cách chặt chẽ đối với lao động tại các doanh nghiệp. Bởi việc buộc doanh nghiệp phải thực hiện nghiêm Luật BHXH, Luật Lao động là không khó và chỉ cần thông qua báo cáo từ cơ quan thuế. Vì khi báo cáo thuế thì doanh nghiệp báo số lao động thật nhằm làm tăng chi phí sản xuất - kinh doanh, với mục đích giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; còn khi kê khai lao động với cơ quan BHXH thì ít hơn số lao động thực tế nhằm trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ. Chẳng hạn như đối với các doanh nghiệp có sử dụng nhiều lao động thì tìm mọi cách để “lách luật” thông qua việc chủ doanh nghiệp thường ký hợp đồng ngắn hạn, hợp đồng thời vụ, giảm hợp đồng lao động và chuyển sang trả lương công nhật, thậm chí không ký hợp đồng với NLĐ và chỉ thực hiện trả lương công nhật. Cũng như, thường xuyên luân chuyển lao động giữa các khâu gây khó khăn cho công tác thanh tra, kiểm tra…

Để đảm bảo công bằng cho NLĐ, hướng đến phát triển bền vững, thiết nghĩ, cần xử lý nghiêm các doanh nghiệp cố tình vi phạm Luật BHXH.

Ngọc Trung