Phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế: Nhiều doanh nghiệp tìm cách “lách luật”

Có thể nói, phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp (BHXH, BHYT BHTN), BHXH tự nguyện là một trong những nhiệm vụ quan trọng của các cấp ủy đảng, chính quyền và địa phương. Bởi thực hiện tốt các chính sách này sẽ góp phần giải quyết tốt các vấn đề an sinh và công bằng xã hội.

Lao động làm việc ở Cảng cá Gành Hào (huyện Đông Hải) - đối tượng không được doanh nghiệp cho tham gia BHXH, BHYT và BHTN.

Theo thống kê của ngành BHXH, tính đến cuối tháng 5/2021, số người tham gia BHXH, BHYT là 707.126 người. Trong đó, số người tham gia BHXH, BHYT bắt buộc là 37.906 người, đạt 95,3% so với kế hoạch BHXH Việt Nam giao (39.746 người); số người tham gia BHXH tự nguyện là 9.500 người, đạt 60,6% so với kế hoạch BHXH Việt Nam giao (15.666 người); số người tham gia BHTN là 32.402 người, đạt 94,8% so với kế hoạch BHXH Việt Nam giao (34.150 người) và số người tham gia BHYT là 697.626 người, đạt hơn 90% so với kế hoạch BHXH Việt Nam giao (774.277 người)…

Từ những con số cụ thể này cho thấy, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT vẫn chưa đạt kế hoạch đề ra. Cụ thể, đối với phát triển BHXH bắt buộc, vẫn còn tình trạng doanh nghiệp có sử dụng nhiều lao động tìm mọi cách để “lách luật”. Đó là việc chủ doanh nghiệp thường ký hợp đồng ngắn hạn, thời vụ, giảm hợp đồng lao động, thậm chí không ký hợp đồng với người lao động (NLĐ) và chuyển sang trả lương theo ngày, thường xuyên luân chuyển lao động giữa các nhà máy…, gây khó khăn cho công tác thanh tra, kiểm tra.

Trong khi đó, phần lớn NLĐ chưa nhận thức được vai trò, quyền lợi, trách nhiệm tham gia BHXH, BHYT; không đòi hỏi quyền lợi từ người sử dụng lao động phải tham gia BHXH, BHYT; một số đồng ý thỏa thuận không tham gia để không phải trừ lương hoặc cộng thêm tiền vào lương.

Ngoài ra, còn một nguyên nhân nữa là do nhận thức của một số chủ sử dụng lao động, NLĐ về lĩnh vực BHXH còn hạn chế, tình trạng NLĐ ngừng tham gia và yêu cầu giải quyết trợ cấp một lần còn phổ biến, tính tuân thủ pháp luật BHXH chưa cao, tình trạng trốn đóng, nợ đóng, chậm đóng BHXH còn diễn ra ở nhiều DN. 

Chế biến thủy sản xuất khẩu - một trong những lĩnh vực có nhiều doanh nghiệp không tham gia BHXH, BHYT và BHTN cho người lao động. Ảnh: L.D

Theo thống kê chưa đầy đủ, Bạc Liêu hiện có hơn 1.540 doanh nghiệp (tương ứng 31.698 lao động), nhưng thực tế số doanh nghiệp tham gia BHXH chỉ có 596 đơn vị, tương ứng 15.653 lao động, tỷ lệ đơn vị tham gia BHXH đạt 38,5%, số lao động tham gia tương ứng 49,3%.

Đặc biệt, số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới trên địa bàn tăng nhưng thực tế không có hợp đồng thuê mướn lao động, chủ yếu là sử dụng nguồn lao động mang tính chất gia đình, hay thành lập doanh nghiệp với mục đích hợp thức hóa việc xuất hóa đơn, đấu thầu nên không có nguồn lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.

Căn cứ dữ liệu rà soát, quyết toán năm 2019 của cơ quan Thuế quản lý, toàn tỉnh hiện có 1.306 đơn vị chưa tham gia hoặc tham gia chưa đầy đủ BHXH, BHYT cho NLĐ. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện rà soát dữ liệu thuế cung cấp để phát triển đối tượng, sau khi kiểm tra thực tế tại các đơn vị thì số liệu chênh lệch rất lớn. Nguyên nhân do dữ liệu thuế là quyết toán năm, do đó sau khi cơ quan BHXH thực hiện rà soát thì lao động ở các doanh nghiệp đã biến động rất nhiều.

Từ thực trạng trên cho thấy, cùng với việc đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân tích cực tham gia BHYT, BHXH tự nguyện, cần sớm có giải pháp cũng như kiên quyết xử lý nghiêm các vi phạm về BHXH, BHYT và BHTN tại các doanh nghiệp. Qua đó, thực hiện đúng các quy định của pháp luật về bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp cho NLĐ. Đồng thời, tạo tính răn đe đối với những doanh nghiệp cố tình “lách luật” đã tạo nên những hệ lụy cho xã hội.

Nguyễn Thùy (Sở LĐ-TB&XH)