Xây dựng đời sống văn hóa trong đồng bào Khmer: Gìn giữ cái cũ, phát triển cái mới

Về những địa bàn có đông đồng bào Khmer sinh sống hôm nay, tô điểm cho những làng quê xinh đẹp còn có các công trình thiết chế văn hóa được đầu tư khang trang từ xã đến các ấp. Dưới những mái chùa Khmer, các lễ hội truyền thống được người dân bảo tồn, phát huy giá trị. Nhờ chung tay thực hiện phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa (XDĐSVH) nên đồng bào Khmer vừa gìn giữ được những giá trị truyền thống, vừa góp phần xây dựng nếp sống văn hóa mới.

SỨC SỐNG NÉT ĐẸP TRUYỀN THỐNG

Những ai có mặt tại giải đua ghe Ngo mừng Tết cổ truyền Chôl-chnăm-thmây năm 2024 tại chùa Cái Giá giữa (xã Hưng Hội, huyện Vĩnh Lợi) mới cảm nhận rõ bầu không khí tưng bừng, ý nghĩa của đua ghe Ngo trong đời sống tinh thần đồng bào Khmer. Dù là hoạt động thể thao do một ngôi chùa tổ chức nhưng đã có đến 29 đội, với hơn 300 vận động viên đến từ các huyện trong tỉnh tham gia tranh tài. Không đơn thuần là bộ môn thể thao truyền thống gắn liền với các lễ hội, đua ghe Ngo còn là hoạt động kết nối cộng đồng, thể hiện lòng biết ơn Thần Nước đã phù hộ cho người dân được mùa màng bội thu.

Thượng tọa Lý Quang Long - Trụ trì chùa Cái Giá giữa, cho biết: “Đời sống đồng bào Khmer xưa và nay hầu như gắn liền với sản xuất nông nghiệp, vì thế tín ngưỡng biết ơn Thần Nước đã có lâu đời ở phum sóc. Chính vì vậy, chùa thường duy trì hoạt động này trong các dịp tết Chôl-chnăm-thmây, lễ hội Oóc-om-bóc để gìn giữ, phát huy sức sống của văn hóa truyền thống trong đời sống hiện đại. Đây cũng là dịp để cộng đồng người Khmer trong tỉnh thắt chặt hơn tình đoàn kết, giáo dục con cháu biết yêu quý và bảo vệ di sản văn hóa do cha ông để lại”.

Để bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc trong đời sống mới, nhiều ngôi chùa Khmer trong tỉnh đã, đang duy trì và phát triển các đội, nhóm văn nghệ như: múa trống Chhay-dăm, múa Áp-sa-ra, nhảy khỉ ngựa… Các đội, nhóm này thu hút sự tham gia của học sinh, thanh niên dân tộc Khmer nhằm kế thừa, phát huy giá trị nét đẹp văn hóa của dân tộc.

Người dân xã Vĩnh Trạch Đông đăng ký thi đua xây dựng “Gia đình văn hóa” năm 2024. Ảnh: H.T

CHUNG TAY XÂY DỰNG NẾP SỐNG MỚI

Tại nhiều địa phương, tiêu biểu là xã Vĩnh Trạch Đông (TP. Bạc Liêu) đã có cách làm hay trong nhiều năm qua là gắn việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa Khmer với phong trào xây dựng đời sống văn hóa. Trong các cuộc sinh hoạt tín ngưỡng tại chùa Xiêm Cán, Ban chủ nhiệm phong trào các ấp thường xuyên phối hợp với nhà chùa lồng ghép tuyên truyền, phát động người dân thực hiện các tiêu chuẩn xây dựng ấp, gia đình văn hóa.

Đặc biệt trong tổ chức các lễ hội văn hóa truyền thống, UBND xã không chỉ làm tốt vai trò quản lý mà còn tham gia cùng Ban trị sự chùa tổ chức các hoạt động lễ hội đảm bảo đậm đà bản sắc, quy mô và các hoạt động phù hợp với nếp sống văn minh. Đồng thời, thông qua các “kênh” như: người có uy tín, tổ tự quản trong dòng tộc… để nâng cao ý thức của người dân về thực hành các ứng xử văn hóa trong tham gia lễ hội, nhất là không lợi dụng lễ hội để tổ chức, tham gia các hoạt động mê tín dị đoan, vi phạm pháp luật. Ngoài ra, các ấp còn lồng ghép nội dung phát động hộ gia đình đăng ký đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa” với các hoạt động văn hóa dân gian của đồng bào Khmer.

Ông Thạch Sà Phết (ấp Biển Đông A, xã Vĩnh Trạch Đông) chia sẻ: “Tại Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc khu dân cư năm 2023, gia đình tôi vinh dự được tuyên dương đạt chuẩn “Gia đình văn hóa” 3 năm liền. Để đạt danh hiệu này, tôi cho rằng điều quan trọng là phải xây dựng gia đình thật sự hạnh phúc, chấp hành tốt các quy ước khu dân cư và vun vén tình làng nghĩa xóm. Còn trong tham gia và tổ chức lễ hội, gia đình tôi cũng dần bỏ những hủ tục không còn phù hợp với thuần phong mỹ tục, với xã hội hiện nay để tạo dựng môi trường trong lành cho lễ hội”.

Nhờ lồng ghép phong trào xây dựng đời sống văn hóa với các lễ hội, hoạt động văn hóa Khmer nên nhiều nét đẹp truyền thống của đồng bào Khmer được bảo tồn, lan tỏa, góp phần hình thành nếp sống văn minh, hiện đại tại các phum sóc.

HỮU THỌ