Thiếu hụt lao động tại các doanh nghiệp: Đâu là nguyên nhân?

Bạc Liêu là tỉnh thuần nông, dân số trẻ, lực lượng lao động dồi dào (hơn 600.000 lao động). Thế nhưng, thời gian qua, các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh lại luôn đối diện tình trạng thiếu hụt lao động, kể cả lao động phổ thông lẫn lao động có chuyên môn, kỹ năng.

KHÓ TÌM LAO ĐỘNG LÀNH NGHỀ

Bạc Liêu có trên 1.900 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh. Mỗi năm, tỉnh có trên 13.000 lao động cung ứng cho thị trường việc làm của tỉnh. Song, cũng như các địa phương khác, nguồn lao động trong tỉnh đa phần là lao động phổ thông, số ít được đào tạo nghề ngắn hạn, tác phong công nghiệp yếu, có khoảng 3.000 học sinh - sinh viên ra trường nhưng lại thiếu kỹ năng, ít cọ xát thực tế…

Lao động tại Công ty TNHH MTV nhựa Tý Liên (huyện Phước Long).

Công nhân làm việc tại Nhà máy may Vinatex Bạc Liêu. Ảnh: M.L

Theo thống kê của Sở LĐ-TB&XH, từ năm 2011 - 2015, toàn tỉnh đào tạo 63.534 lao động, trong đó, tỷ lệ lao động qua đào tạo chỉ 45%, qua đào tạo nghề là 26%. Tỷ lệ đạt thấp như vậy gây khó khăn cho việc tuyển dụng của các doanh nghiệp cần nguồn lao động lành nghề (như doanh nghiệp chế biến thủy sản, may mặc…).

Ông Phan Anh Tú, Giám đốc Công ty TNHH sản xuất - thương mại Tín Phát Việt (phường 5, TP. Bạc Liêu), than phiền: “Thị trường lao động chủ yếu là cần kỹ năng chứ không phải bằng cấp. Học sinh - sinh viên có kỹ năng cứng nhưng doanh nghiệp lại cần kỹ năng mềm. Bởi, nếu chỉ có kiến thức trong sách vở thì khi áp dụng vào công việc lại là một thực tế lại khá xa. Điển hình như mới đây, công ty thiếu nhân viên bộ phận tin học văn phòng và tuyển dụng một cử nhân vừa mới tốt nghiệp. Khi tiếp xúc với công việc em này rất lúng túng, ngay cả việc chuyển font chữ cũng không làm được. Còn đối với một số vị trí như: marketing, quản lý, bán hàng… thì công ty thiếu hụt thường xuyên do không thể tuyển dụng được lao động đáp ứng yêu cầu công việc”.

Do nguồn lao động mới được tuyển dụng thiếu các kỹ năng cơ bản buộc doanh nghiệp phải đào tạo lại từ đầu. Chi phí đào tạo đắt đỏ, nguồn nhân lực lại không đáp ứng khiến doanh nghiệp rơi vào tình trạng lao đao. Đơn cử như Nhà máy may Vinatex Bạc Liêu, dù đã đi vào hoạt động hơn 8 tháng nhưng đến nay chỉ vận hành được 13/25 chuyền may. Để giải quyết bài toán thiếu hụt lao động, nhà máy liên tục tuyển dụng lao động. Tuy nhiên, số lao động đủ tiêu chuẩn theo nhu cầu vẫn hiếm hoi.

Ông Đỗ Văn Lâm, Giám đốc Nhà máy may Vinatex, cho biết: “Không chỉ thiếu lao động, nhiều lao động đã ký hợp đồng chính thức với nhà máy vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu công việc. Số lao động được tuyển dụng mặc dù đã được đào tạo sơ cấp nghề may công nghiệp từ các cơ sở dạy nghề trong tỉnh, nhưng vẫn còn lạ lẫm với máy móc, với môi trường làm việc công nghiệp, hiện đại của nhà máy”.

ĐÂU LÀ NGUYÊN NHÂN?

Nguyên nhân dẫn đến thiếu hụt lao động trong các nhà máy, xí nghiệp là do phần lớn doanh nghiệp tìm kiếm lao động có tay nghề cao và có kinh nghiệm. Song, nguồn lao động ở tỉnh chủ yếu là qua đào tạo ngắn hạn, tay nghề chưa cao. Đối với các lao động phổ thông, do ảnh hưởng bởi tác phong nông nghiệp, nên khi làm việc trong các dây chuyền sản xuất hiện đại với áp lực cao thì họ thấy đuối sức. Mặt khác, các chế độ đãi ngộ của doanh nghiệp quá thấp, lương khởi điểm chỉ ở mức 2,4 - 3,6 triệu đồng/tháng, nhưng yêu cầu công việc, giờ giấc lại quá cao. Có nơi người lao động phải làm việc xuyên suốt 8 - 10 tiếng/ngày nhưng tiền thêm giờ lại không bù đắp được sức lao động.

Lao động cực nhọc, quyền lợi không được quan tâm đúng mức khiến người lao động không mặn mà. Họ bỏ việc hoặc đi xứ khác với hy vọng có thu nhập khá hơn. Một số khác không muốn ly hương thì quay về quê làm nông, làm thuê.

Một nguyên nhân nữa là gần đây, các doanh nghiệp chỉ tuyển lao động trẻ (từ 18 - 35 tuổi), trong khi tuổi của nguồn “cung” trong tỉnh lại có xu hướng tăng vì phần lớn lực lượng lao động trẻ đều đến các thành phố lớn tìm việc.

Đối với lao động là học sinh - sinh viên, mặc dù được đào tạo kiến thức bài bản, nhưng khi ra trường vẫn rất khó xin được việc. Một phần là do số lượng doanh nghiệp trong tỉnh ít, chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ; một phần là do các cơ quan nhà nước ít tuyển dụng. Vì cuộc sống nên nhiều em đành tham gia lao động chân tay tại các khu công nghiệp, cơ sở chế biến, sản xuất hoặc làm các công việc bán hàng, tiếp thị... Một số em được tuyển dụng nhưng do kiến thức trải nghiệm yếu, kém tự tin, dễ dàng bằng lòng với các điều kiện mà chủ doanh nghiệp yêu cầu dù chưa thỏa đáng dẫn đến thiệt thòi cho bản thân. Nhiều em chưa định hướng rõ nghề nghiệp và luôn mang trong người tâm lý sẵn sàng bỏ việc khi công việc không phù hợp.

Em Hoàng Lộc (25 tuổi, ngụ phường 1, TP. Bạc Liêu) chia sẻ: “Dù có bằng cử nhân kế toán loại khá, em vẫn không xin được việc làm. Em đành làm công cho một cây xăng tư nhân, lương mỗi tháng gần 4 triệu đồng. Em luôn mong muốn chuyển việc khác để cuộc sống thoải mái và phù hợp với năng lực hơn”.

Để giải quyết bài toán doanh nghiệp thiếu lao động, lao động thì thiếu việc làm, ngoài sự nỗ lực của người trong cuộc, các cơ quan chức năng cần nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường, trung tâm dạy nghề; đẩy mạnh xã hội hóa dạy nghề để có nhiều trường đào tạo nghề đa dạng; khuyến khích doanh nghiệp cải cách tiền lương, đáp ứng nhu cầu ăn, ở, chế độ bảo hiểm, trợ cấp… cho người lao động. Cùng với đó, Nhà nước cũng nên đẩy mạnh công tác đào tạo nghề với việc đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp có quy mô lớn; chủ động liên kết với các doanh nghiệp ngoài tỉnh tạo việc làm cho người lao động.

MINH LUÂN