28 năm - nhìn lại một chặng đường phát triển

LTS: Từ ngày tái lập tỉnh 1/1/1997 đến nay, vùng đất gần cuối trời Nam đã có gần 28 năm phát triển dưới tên gọi “Bạc Liêu”. 28 năm, nhiều kỳ tích đã được ghi, những dấu ấn đã đọng lại, trở thành một chương đặc biệt trong lịch sử quê hương. Hãy cùng chúng tôi điểm lại những dấu ấn quan trọng ấy trước khi tỉnh hợp nhất để trở thành tỉnh Cà Mau (mới).

Bài 1: Kỳ tích nông nghiệp

Qua 28 năm tái lập tỉnh Bạc Liêu, có một lĩnh vực rất quan trọng, là “trụ cột” hàng đầu quyết định đến tăng trưởng kinh tế - sản xuất nông nghiệp. Gần 3 thập kỷ qua, thành tựu về nông nghiệp được xem là căn cơ nhất, góp phần làm thay đổi diện mạo, tầm vóc và khẳng định vị trí của Bạc Liêu trong bức tranh tăng trưởng của chung Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và cả nước, đặc biệt là cuộc cách mạng về chuyển đổi sản xuất từ năm 2000.

Tập đoàn Việt - Úc quảng bá quy trình nuôi tôm công nghệ cao gắn với sản phẩm xuất khẩu là con tôm hoàn hảo tại Hội chợ quốc tế về ngành tôm năm 2025.

ĐỘT PHÁ TỪ CON TÔM CÔNG NGHỆ CAO

Đứng trước cánh đồng lúa - tôm xanh mướt, nông dân Nguyễn Thanh Bình (huyện Hồng Dân) khẳng định chắc nịch: “Nếu không có cuộc chuyển đổi sản xuất từ trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi tôm, thì không biết bao giờ nông dân mới được đổi đời. Bây giờ ở vùng nông thôn nhà lầu khang trang, đường sá thông suốt cho cả xe bốn bánh, nhà nào con cái cũng được đi học hành đều nhờ vào con tôm cả”. Nghị quyết 09 năm 2000 về chuyển dịch cơ cấu sản xuất cùng các chương trình phát triển nuôi trồng thủy sản (NTTS) đã tạo ra một cuộc cách mạng chưa từng có trong sản xuất nông nghiệp. Những vùng lung trũng, phèn mặn, mỗi năm chỉ làm được một vụ lúa đã nhường chỗ cho con tôm, góp phần thay áo mới cho đồng đất khi chỉ sau năm chuyển đổi sản xuất, những căn nhà lụp xụp đã nhanh chóng được thay bằng nhà bê-tông mái ngói đỏ tươi. Chương trình ngọt hóa và hệ thống kênh thủy lợi được tăng cường đầu tư như tắm mát cho ruộng đồng, tạo ra tiền đề mang tính định hướng cho Đảng bộ và Nhân dân Bạc Liêu chọn con tôm là khâu đột phá. Đồng thời, mở ra vận hội mới để Chính phủ chọn Bạc Liêu là địa phương tiên phong về nuôi tôm công nghiệp gắn với mục tiêu chiến lược xây dựng tỉnh trở thành trung tâm của ngành công nghiệp tôm của cả nước.

Điểm lại vài con số để thấy được hiệu quả của cuộc cách mạng chuyển đổi sản xuất trên đồng đất Bạc Liêu. Nếu năm 2000, diện tích trồng lúa kém hiệu quả chuyển sang NTTS khoảng 54.000ha, thì đến năm 2008 đã vượt trên con số 125.600ha, đưa Bạc Liêu trở thành tỉnh dẫn đầu vùng ĐBSCL có diện tích nuôi tôm công nghiệp lớn nhất. Đặc biệt, sản lượng NTTS năm 2000 chỉ dừng ở con số khoảng 200.000 tấn/năm, thì qua 8 năm chuyển đổi đã tăng thêm gần 130.000 tấn/năm. Sự phát triển của con tôm cũng kéo theo sự phát triển của các nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu và đưa kim ngạch xuất khẩu từ vài trăm triệu USD nay tăng lên 1.210 triệu USD. Trong đó, đóng góp quan trọng và quyết định đến tăng trưởng kinh tế chính là sự đột phá của các mô hình nuôi tôm công nghiệp ứng dụng công nghệ cao gắn với đặc thù của từng tiểu vùng sinh thái. Chính cuộc cách mạng về quá trình chuyển đổi sản xuất trong nông nghiệp đã giúp Bạc Liêu hình thành nên 3 tiểu vùng sinh thái (mặn, ngọt, lợ). Trong đó, có trên 140.000ha canh tác NTTS (chiếm hơn 50% tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh), tạo ra sản lượng tôm nuôi đứng thứ 2 cả nước và cũng là tỉnh có quy mô về sản lượng tôm giống lớn (trên 35 tỷ con/năm), hàng năm cung cấp gần 50% sản lượng giống khu vực ĐBSCL và 30% thị phần giống cả nước.

Trong các mô hình sản xuất hiệu quả thì mô hình nuôi tôm siêu thâm canh ứng dụng công nghệ cao có tốc độ phát triển rất nhanh. Nếu năm 2015 chỉ có 76ha, thì đến nay đã tăng lên 5.590ha (tăng 56 lần). Để thúc đẩy mô hình này phát triển nhằm tạo ra nguồn nguyên liệu lớn, đáp ứng nhu cầu chất lượng về chế biến tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các ngành đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ Đề án “Xây dựng Bạc Liêu trở thành trung tâm ngành công nghiệp tôm cả nước”. Trong đó xác định rõ Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phát triển tôm Bạc Liêu là đơn vị nòng cốt để hỗ trợ phát triển mô hình nuôi tôm siêu thâm canh ứng dụng công nghệ cao và hiện nay đã hoàn thành hạ tầng kỹ thuật, đang tiếp tục tích cực tuyển chọn các doanh nghiệp đầu tư vào Khu…

Nông dân Bạc Liêu thu hoạch tôm công nghệ cao.

ĐẾN XÂY DỰNG MÔ HÌNH “THUẬN THIÊN”

Phải khẳng định rằng, cuộc cách mạng trong chuyển đổi sản xuất trên đồng đất Bạc Liêu không chỉ xây dựng nên những tiền đề, mở ra vận hội mới cho con tôm công nghiệp phát triển, mà còn góp phần hình thành, xây dựng nên những mô hình sản xuất “thuận thiên” thích ứng với biến đổi khí hậu và trở thành xu thế chung của tăng trưởng xanh gắn với phát triển bền vững. Đó chính là sự ra đời của mô hình sản xuất lúa - tôm ở vùng sản xuất phía Bắc Quốc lộ 1A.

Thực tiễn áp dụng trên đồng đất của tỉnh qua 25 năm chuyển đổi sản xuất, mô hình canh tác tôm - lúa thuận theo tự nhiên đã và đang mang nhiều kết quả đáng phấn khởi; khẳng định sự đúng đắn về tư duy, tầm nhìn cùng sự sáng tạo, quyết tâm của nông dân trong phát triển nông nghiệp. Cái hay và độc đáo của mô hình sản xuất này chính là giúp hạn chế sử dụng hóa chất độc hại, sử dụng tài nguyên nước hợp lý theo từng thời điểm và mùa vụ trong năm, thích ứng với điều kiện tự nhiên, thời tiết khí tượng thủy văn, tạo ra những sản phẩm sạch, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm phù hợp với quy trình sản xuất nông nghiệp tốt (GAP). Qua đó, giúp nâng cao giá trị hàng hóa cho cả con tôm, cây lúa và nâng cao tính bền vững của mô hình. Mô hình này đã được các nhà khoa học trong, ngoài nước đánh giá cao về tính bền vững, lợi nhuận cao hơn từ 15 - 30% so với độc canh cây lúa. Đồng thời, tạo ra sản phẩm sạch, giúp tăng thu nhập cao hơn rất nhiều so với các vùng chuyên canh cây lúa nước. Mô hình tôm - lúa cũng là cơ sở cho việc tạo ra các sản phẩm ngon, sạch phục vụ sức khỏe con người, tạo ra mặt hàng quan trọng cho xuất khẩu, nâng cao thu nhập cho nông dân và những doanh nghiệp tham gia liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ với mô hình “lúa thơm - tôm sạch” là một điển hình.

Đáng ghi nhận hơn cả chính là tính thân thiện môi trường của mô hình, vì hệ thống canh tác tôm - lúa có tính thân thiện cao hơn các hệ thống chuyên canh, do dễ dàng áp dụng giải pháp “quản lý tổng hợp”, giảm nhu cầu sử dụng các loại hóa chất trong sản xuất lúa, ít gây hại đến môi trường tự nhiên, phù hợp với các yêu cầu thực hành sản xuất nông nghiệp tốt. Bên cạnh đó, mô hình canh tác tôm - lúa có thể phát huy các yếu tố tích cực của con tôm và cây lúa như: giúp cải tạo đất, trừ sâu hại, cắt đứt vòng đời dịch bệnh… trong quá trình sinh trưởng và phát triển.

Có thể thấy, từ thời điểm chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo tinh thần Nghị quyết 09 của Chính phủ, diện tích canh tác mô hình lúa - tôm trên địa bàn tỉnh không ngừng tăng nhanh qua từng năm. Năm 2000 khi bước vào chuyển đổi, diện tích của mô hình này chỉ hơn 12.850ha, thì đến năm 2015 đã đạt trên 29.600ha (tăng 65,81% so với năm 2000), năm 2020 là 39.578ha (tăng 208% so với năm 2000) và hiện nay có hơn 46.480ha (tăng hơn 3,6 lần so với năm 2000). Với việc áp dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất và tập trung chuyển đổi cơ cấu giống lúa mùa địa phương dài ngày chất lượng kém sang các giống lúa chất lượng cao, thích ứng với điều kiện đất nhiễm mặn, năng suất lúa trung bình đối với mô hình này cũng tăng lên qua từng năm. Cụ thể, năng suất trung bình của lúa trên vùng tôm - lúa đạt trên 6 tấn/ha và năng suất tôm nuôi cũng ổn định ở mức từ 360 - 370kg/ha, năng suất cua từ 200 - 210kg/ha và năng suất cá từ 400 - 450kg/ha. Đây là điều kiện hết sức thuận lợi để mở rộng diện tích mô hình này trong tương lai và trở thành mô hình mẫu về thích ứng và “sống chung” với biến đổi khí hậu. Nhìn lại 28 năm tái lập tỉnh Bạc Liêu với nhiều thành tựu và sản xuất nông nghiệp chính là người chiến sĩ luôn tiên phong trên mặt trận kinh tế. Những thành tựu đáng tự hào ấy có thể coi là “kỳ tích”, góp phần xây dựng nên những đường băng cho nền nông nghiệp tỉnh nhà tiếp tục phát triển nhanh và bền vững.

Mô hình sản xuất “thuận thiên” của nông dân Bạc Liêu.  Ảnh: K.T

Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường, từ nền nông nghiệp lạc hậu, chỉ sản xuất 1 vụ lúa/năm, đến nay nông nghiệp Bạc Liêu đã phát triển vượt bậc với nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp an toàn, nông nghiệp xanh, sạch và ứng dụng công nghệ cao. Là ngành mũi nhọn quan trọng trong phát triển kinh tế của tỉnh, nông nghiệp Bạc Liêu đang hướng đến mục tiêu phát triển bền vững trong thời gian tới.

Bạc Liêu đã và đang đầu tư khai thác tiềm năng và thế mạnh của sản xuất nông nghiệp một cách chuyên sâu; đảm bảo vững chắc an ninh lương thực, vệ sinh an toàn thực phẩm trên địa bàn tỉnh và cung cấp nguyên liệu cho chế biến, xuất khẩu. Đồng thời, tập trung xây dựng hoàn chỉnh hạ tầng kỹ thuật phục vụ nuôi tôm siêu thâm canh, thâm canh, bán thâm canh. Đồng thời, tỉnh xây dựng nông thôn mới theo hướng văn minh, hiện đại, đảm bảo an sinh xã hội; không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho Nhân dân, đặc biệt là khu vực nông thôn; đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và vệ sinh môi trường nông thôn.

Đặc biệt, Bạc Liêu ưu tiên phát triển nền kinh tế nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao, trong đó có nuôi trồng, đánh bắt thủy, hải sản với mũi nhọn là con tôm; phát triển nông nghiệp hiện đại; phát triển kinh tế biển kết hợp với đảm bảo quốc phòng - an ninh, bảo vệ chủ quyền an ninh biển, đảo...

KIM TRUNG

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường - Lưu Hoàng Ly: Đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao

Thời gian qua, Bạc Liêu đã xác định phát triển nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao là khâu đột phá và góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh. Nhằm tiếp tục khẳng định nông nghiệp là “trụ cột” hàng đầu gắn với thực hiện khát vọng xây dựng Bạc Liêu trở thành trung tâm ngành công nghiệp tôm của cả nước, thời gian tới cần tiếp tục thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp cho đột phá này.

Đó là tích cực hỗ trợ, thúc đẩy phát triển các doanh nghiệp, hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao làm “đầu tàu” dẫn dắt, nhân rộng. Đồng thời, tập trung thực hiện các giải pháp trong Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh (khóa XVI) về đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo hướng bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2025.

Cùng với đó là xây dựng mô hình ứng dụng công nghệ cao được khuyến khích phát triển như: Công nghệ chế tạo, sản xuất các chế phẩm vi sinh vật đạt tiêu chuẩn quốc tế; công nghệ canh tác không dùng đất quy mô công nghiệp; công nghệ thế hệ mới trong xử lý, chế biến, bảo quản sản phẩm nông nghiệp ... Đó còn là tập trung đào tạo nông dân đủ khả năng ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, nhất là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ ngành tôm để phát triển các mô hình nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao quy mô nông hộ; chuyên nghiệp hóa nông dân để đủ kiến thức và năng lực quản lý sản xuất theo gia trại, trang trại, tổ hợp tác, hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Tạo điều kiện để cán bộ kỹ thuật, cán bộ quản lý tham gia các khóa tập huấn, tiếp cận công nghệ mới… để nâng cao năng lực chỉ đạo, điều hành, quản lý nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.