Cuộc đua chức Tổng thư ký Liên Hợp Quốc bắt đầu “nóng”

Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (LHQ) khóa 70 vừa tiến hành các cuộc chất vấn không chính thức với những ứng viên chạy đua vào chiếc ghế Tổng thư ký LHQ. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, tổ chức đa phương lớn nhất thế giới này áp dụng hình thức mới trong việc lựa chọn người đứng đầu, giúp các ứng viên có cơ hội để thể hiện năng lực của mình...

Minh bạch và đa dạng

Theo quy định trước đây, tiến trình bầu chọn Tổng thư ký diễn ra tại các cuộc họp kín của Hội đồng Bảo an và cơ quan nắm quyền lực cao nhất trong LHQ này sẽ đề cử ứng viên duy nhất để Đại hội đồng thông qua. Tuy nhiên, Đại hội đồng LHQ hồi tháng 9 năm ngoái đã ban hành Nghị quyết bãi bỏ việc giữ kín quá trình tuyển chọn này, yêu cầu các ứng viên nộp đơn ứng cử, hồ sơ cá nhân và phải trình bày quan điểm ở phiên điều trần.

Trong cuộc đua năm nay, quyền đề cử ứng viên vẫn thuộc về Hội đồng Bảo an gồm 5 nước thành viên thường trực là: Mỹ, Nga, Anh, Pháp và Trung Quốc. Nhưng những thay đổi trên giúp các ứng viên có cơ hội công khai chứng tỏ năng lực cũng như trình bày các kế hoạch hành động của mình nếu đắc cử chức Tổng thư ký. Quan trọng hơn, sự công khai này sẽ gây áp lực lên các cường quốc ở Hội đồng Bảo an trước khi đưa ra quyết định đề cử cuối cùng, buộc các nước này phải xem xét cẩn trọng hơn trên cơ sở lựa chọn người xứng đáng. Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 70, ông Mô-gen Li-két-tốp (Mogens Lykketoft) nói: “Nếu một loạt nước ủng hộ một ứng cử viên nào đó, tôi không nghĩ sẽ chứng kiến Hội đồng Bảo an lại nêu ra một cái tên hoàn toàn khác”.

Quang cảnh phiên điều trần tại Trụ sở Liên hợp quốc. Ảnh: AFP

Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Mô-gen Li-két-tốp khẳng định đây là lần đầu tiên trong lịch sử 70 năm của LHQ, tiến trình bầu chọn và bổ nhiệm Tổng thư ký được dựa trên các nguyên tắc minh bạch và đa dạng.

Phiên điều trần dự kiến kéo dài 3 ngày, mỗi ứng viên có 2 giờ đồng hồ để trình bày một bài thuyết trình ngắn và trả lời các câu hỏi chất vấn. Các ứng viên phải trả lời các câu hỏi như làm thế nào để giải quyết một số vấn đề cấp bách toàn cầu: Thúc đẩy phát triển bền vững, kiến tạo hòa bình, bảo vệ nhân quyền, xử lý các thảm họa nhân đạo lớn và xử lý các thách thức trong tiến trình thực thi chương trình phát triển bền vững đến năm 2030. Tại phiên điều trần, các ứng viên phải cho thấy năng lực điều hành, quản lý cũng như các kinh nghiệm có liên quan trong lĩnh vực ngoại giao, ngoại ngữ... Phiên chất vấn được truyền hình và phát sóng trực tiếp từ Trụ sở LHQ tại Niu Y-oóc (Mỹ).

Gương mặt sáng giá từ Đông Âu

Ứng viên đầu tiên đăng đàn tại phiên điều trần là cựu Thủ tướng Mon-tê-nê-grô, I-go Lúc-xích (Igor Luksic), 39 tuổi, cũng là ứng cử viên trẻ nhất lần này. Trong bài phát biểu của mình, ông đã trình bày các biện pháp để cải thiện bộ máy của tổ chức LHQ. Tiếp đến là bà I-ri-na Bô-cô-va, cựu Ngoại trưởng Bun-ga-ri, người đứng đầu UNESCO. Bà kêu gọi LHQ cần làm nhiều hơn để chống tình trạng bạo lực đối với phụ nữ và nhấn mạnh tầm quan trọng của bình đẳng giới. Về tiến trình hòa bình Pa-le-xtin - I-xra-en, bà I.Bô-cô-va cam kết sẽ hành động để thúc đẩy lòng tin giữa các bên. Trong bài phát biểu tiếp sau, cựu Cao ủy LHQ về người tị nạn, An-tô-ni-ô Gu-tê-rết, cựu Thủ tướng Bồ Đào Nha, đã đề cập tới những hạn chế của LHQ và kêu gọi thúc đẩy văn hóa làm việc theo hướng hiệu quả hơn. Ông cho rằng: “Rõ ràng chúng ta có quá nhiều cuộc họp, với quá nhiều người, thảo luận quá nhiều vấn đề với quá ít quyết định được đưa ra”.

Các ứng viên khác sẽ xuất hiện tại các cuộc điều trần tiếp theo trong tuần này, bao gồm: Ông Đa-ni-lô Túc (Danilo Turk) - cựu Tổng thống Xlô-ven-ni-a; bà Vét-xna Pu-xích (Vesna Pusic)-cựu Ngoại trưởng Crô-a-ti-a; bà Na-ta-li-a Gơ-man (Natalia Gherman) - cựu Phó thủ tướng Môn-đô-va; bà Hê-len Clác (Hê-len Clác) - cựu Thủ tướng Niu Di-lân và hiện là Giám đốc Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP); ông Xơ-gian Kê-rim (Srgjan Kerim)-cựu Ngoại trưởng Ma-xê-đô-ni-a; ông Vúc Giê-rê-mích (Vuk Jeremic) - cựu Ngoại trưởng Xéc-bi-a.

Ngoài ra, có 2 ứng viên tiềm năng có thể sẽ tham gia cuộc đua là Cao ủy Liên minh châu Âu (EU) Crít-xta-li-na Gioóc-giê-va (Kristalina Georgieva), người Bun-ga-ri và Ngoại trưởng Ác-hen-ti-na, Xu-xan-na Man-co-ra.

Hiện nay, bà I-ri-na Bô-cô-va được đánh giá là ứng viên hàng đầu cho chiếc ghế Tổng thư ký LHQ sau khi Tổng thư ký đương nhiệm Ban Ki-mun kết thúc nhiệm kỳ vào cuối năm nay. Bà được đánh giá là ứng viên triển vọng nhất vì hiện nay Mỹ và Anh đang gây sức ép để cải tổ cho phép người đứng đầu Liên hợp quốc là một phụ nữ. Bà I-ri-na Bô-cô-va được cho là một ứng cử viên ưa thích của Nga. Mát-xcơ-va ủng hộ một ứng viên đến từ một nước Đông Âu vì đây là khu vực duy nhất chưa có đại diện nào ngồi vào chiếc ghế lãnh đạo LHQ. Tuy nhiên, bà I-ri-na Bô-cô-va đang đối mặt với trở ngại khi có các ý kiến chỉ trích cho rằng bà không đủ năng lực để đảm nhận chức vụ quan trọng này. Các ứng viên tiềm năng khác cũng được đánh giá tích cực là bà Hê-len Clác và ông An-tô-ni-ô Gu-tê-rết.

Trong lịch sử, việc bầu chọn Tổng thư ký LHQ diễn ra với những cuộc bỏ phiếu công khai nhưng cũng tuân theo những luật lệ “bất thành văn” và được thực hiện theo một quy trình nghiêm ngặt. Cụ thể, vị trí này sẽ được chia sẻ luân phiên với 5 nhóm khu vực Tây Âu, Đông Âu, Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê, châu Á - Thái Bình Dương, châu Phi.

Nếu theo luật “bất thành văn” này, Tổng thư ký LHQ tiếp theo nhiều khả năng sẽ là một người Đông Âu hoặc Mỹ La-tinh. Vì Tổng thư ký LHQ đương nhiệm hiện nay là người châu Á. Người tiền nhiệm của ông là ông Cô-phi An-nan (Kofia Annan), người châu Phi. Tính đến nay, đã có 3 người từ Tây Âu, 2 người từ châu Phi, 2 người từ châu Á và 1 người từ khu vực Mỹ La-tinh và Ca-ri-bê làm Tổng thư ký LHQ. Nga cũng từng tuyên bố cứng rắn rằng, Tổng thư ký LHQ tiếp theo phải là người đến từ các quốc gia Đông Âu, nếu không nước này sẽ dùng quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an.

Cuộc đua tranh chức Tổng thư ký LHQ sẽ trở nên nóng bỏng hơn nữa vào tháng 7 khi Hội đồng Bảo an bắt đầu các vòng bỏ phiếu để tuyển chọn ứng viên đề cử. Cuộc bỏ phiếu cuối cùng có thể sẽ diễn ra trong tháng 9 năm nay khi 15 nước Hội đồng Bảo an đệ trình một ứng viên lên Đại hội đồng thông qua.

Theo QĐND