Thanh niên và nỗi lo việc làm

Bài 1: Thất nghiệp không chừa ai

Sự đua tranh cơ hội việc làm cùng trở ngại về đồng vốn, trình độ tay nghề, khoa học - kỹ thuật… đã tạo ra sức ép không nhỏ cho những bạn trẻ trước ngưỡng cửa khởi nghiệp. Không riêng lao động phổ thông, cánh cửa cơ hội việc làm cho thanh niên có chuyên môn cũng hạn hẹp.

Bế tắc đường lập nghiệp

Giống như nhiều bạn trẻ ở ấp Cây Giang A (xã Long Điền, huyện Đông Hải), con đường khởi nghiệp của K.D vô cùng gian nan. Sau 3 năm làm công nhân tại Bình Dương, D. trở về quê với hai bàn tay trắng, suốt ngày quẩn quanh với chuyện bếp núc. Thiếu vốn, không có mô hình sản xuất, không am hiểu khoa học - kỹ thuật, không có tay nghề… là những trở ngại mà K.D và nhiều bạn trẻ ở Long Điền đang gặp phải. Kinh tế của xã Long Điền chủ yếu phụ thuộc vào con tôm. Theo Xã đoàn, mấy năm gần đây có khoảng 50% thanh niên rời quê lên phố lập nghiệp. Điều này cho thấy thanh niên gần như bế tắc trong việc lập nghiệp tại quê nhà.

Bán kẹo kéo là một trong những công việc “chữa cháy” của không ít cử nhân trong lúc chờ xin được việc làm. Ảnh: Y.N

Có một vấn đề khá mâu thuẫn trong quá trình lập nghiệp của giới trẻ hiện nay. Đó là trong khi nhiều bạn trẻ là lao động phổ thông cảm thấy hối tiếc vì đã bỏ lỡ cơ hội đổi đời bằng con đường học vấn, thì trên thực tế những cử nhân được đào tạo bài bản cũng đang loay hoay tìm việc. Trở lại với bạn K.D, không bằng lòng với lao động giản đơn, D. đang vạch ra con đường đi học bổ túc THPT, sau khi tốt nghiệp sẽ đăng ký vào ngành Sư phạm. Nhưng liệu con đường đi tìm chữ nghĩa có giúp D. thoát khỏi tình trạng thất nghiệp? Còn với bạn L.V.X tốt nghiệp ngành Ngữ văn (Trường đại học Bạc Liêu) đã 2 năm, mang hồ sơ gõ cửa nhiều nơi, song đến giờ X. vẫn… thất nghiệp. Gia đình X. nghèo, người em trai mới học đến lớp 9 đã phải nghỉ học phụ giúp cha mẹ làm thuê để nuôi anh trai ròng rã 4 năm trên giảng đường. Tấm bằng đại học của X. thấm đẫm biết bao giọt mồ hồi, nước mắt và cả niềm tin yêu, hy vọng, tự hào của cha mẹ.

Mỗi năm Bạc Liêu có gần 1.000 sinh viên đậu cao đẳng, đại học tại các trường ngoài tỉnh và khoảng 1.000 sinh viên theo học tại các trường địa phương. Điều này cũng đồng nghĩa với việc mỗi năm sẽ có hàng trăm, thậm chí cả ngàn sinh viên ra trường, hòa vào dòng người đi tìm việc làm. Sự chênh lệch khá xa về cung - cầu lao động ở Bạc Liêu hiện nay đã tạo áp lực việc làm rất lớn cho xã hội. Và hệ quả tất yếu là nhiều cử nhân phải gác bằng đại học lại, xắn tay đi làm phụ hồ, bán vé số, “ca sĩ kẹo kéo”, nhân viên bán hàng, nhân viên bảo vệ,… Nói như Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Thị Hải Chuyền tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra: “Cất bằng đại học làm công nhân cũng là việc làm”. Nhận định này thêm lần nữa chua xót, chứng tỏ công tác đào tạo nhân lực đang vượt quá nhu cầu và chất lượng đào tạo thật sự có vấn đề.

Băn khoăn chất lượng lao động

Theo Cục Thống kê Bạc Liêu, trong năm 2013, tỷ lệ thất nghiệp của tỉnh là 2,8%. So với tổng dân số 882.000 người thì số người không có việc làm chưa đến mức báo động. Tuy nhiên, theo cơ quan này, người bán vé số cũng được xem là… có việc làm. Nếu dựa theo cách đánh giá này thì dù không rơi vào tình trạng thất nghiệp, nhưng rõ ràng số người lao động có thu nhập bấp bênh ở mức cao. Chất lượng cuộc sống của họ có thật sự ổn định, bởi theo báo cáo của Sở LĐ-TB&XH, toàn tỉnh còn 45% lao động chưa qua đào tạo nghề, đó là chưa kể đến một lực lượng đông đảo những cử nhân thất nghiệp phải làm “nghề tay trái”.

Một vấn đề đáng quan tâm khác là chất lượng lao động đã qua đào tạo. Đến thời điểm này Bạc Liêu có 55% lao động đã được đào tạo, có tay nghề. Ông Đặng Tiến Út, Giám đốc Sở LĐ-TB&XH cho biết: “Nhiều lao động qua đào tạo không đáp ứng được yêu cầu lao động của xã hội. Từ đó, các sản phẩm của người lao động Bạc Liêu làm ra chưa có giá trị kinh tế cao cũng như sự cạnh tranh với thị trường trong và ngoài nước”.

Đánh giá về chỉ số năng lực cạnh tranh (PCI) của Bạc Liêu năm 2013, trong đó có chỉ số thành phần chính sách đào tạo lao động thì những năm gần đây, Bạc Liêu đã đầu tư vào việc đào tạo nguồn lao động, đặc biệt là đào tạo nghề cho lao động nông thôn, số lao động qua đào tạo đã tăng dần qua hàng năm. Tuy nhiên, theo đánh giá của các nhà đầu tư, doanh nghiệp thì chất lượng lao động của tỉnh không đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, hầu hết khi doanh nghiệp sử dụng phải qua đào tạo lại.

Công việc bấp bênh, tay nghề chưa vững vàng, không đáp ứng được yêu cầu lao động xã hội là một trong những nguyên nhân dẫn đến mức thu nhập của lao động Bạc Liêu xếp mức trung bình so với khu vực ĐBSCL.

Tình trạng thất nghiệp của cử nhân không chỉ là chuyện tốn công sức, tiền của, thời gian đào tạo, kỳ vọng của xã hội mà kéo theo đó là sự lãng phí nguồn nhân lực! Những cử nhân được đào tạo hẳn hoi lại “khởi nghiệp” bằng những công việc dành cho lao động phổ thông. Điều này cũng đồng nghĩa là lao động đã qua đào tạo, chưa qua đào tạo cũng như lao động sử dụng chất xám đang bị đánh đồng. Người lao động qua đào tạo đã không phát huy hết được sở trường năng lực của mình.

Bạc Liêu đang ở ngưỡng dân số vàng. Đây là một lợi thế lớn trong tiến trình phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội địa phương. Thế nhưng, thực tế lao động Bạc Liêu chỉ mới đáp ứng được yêu cầu về số lượng trong khi chất lượng vẫn còn bỏ ngỏ. Vậy thì vấn đề đặt ra là chất lượng tại các cơ sở đào tạo lao động đến đâu? Cần những giải pháp gì để giải quyết tình trạng thất nghiệp đối với lao động trong tỉnh?

TUẤN ANH