Những nhà giáo đi qua chiến tranh

Chiến tranh đã lùi xa 40 năm. Nhưng với những người trong cuộc, ký ức về những ngày tháng gian khổ mà hào hùng ấy như mới hôm qua. Trong số biết bao người con anh dũng của đất Việt, có những người thầy, người cô đã từng tay phấn, tay súng để bảo vệ trường lớp, bảo vệ học trò nhỏ thân yêu trong những ngày đạn bom ác liệt…

NHỮNG CHIẾN SĨ TAY phấn, TAY SÚNG…

Dù trong khói lửa chiến tranh, nhưng những ngôi trường với cây rừng, vách lá vẫn mọc lên. Ngày đêm vẫn vang vọng tiếng ê a học chữ, ráp vần như thách thức bom đạn của kẻ thù. Kỳ lạ thay, những ngôi trường ấy vẫn tồn tại năm này qua năm khác trong rừng đước, rừng tràm… để gieo chữ, truyền ngọn lửa cách mạng cho các thế hệ trẻ trót sinh ra trong thời loạn lạc, những người vì bận đi làm… cách mạng nên không được cắp sách đến trường đàng hoàng.

Bí thư Tỉnh ủy - Võ Văn Dũng tặng quà các cựu giáo viên, học sinh Trường Lê Văn Tám tại lễ khánh thành Di tích cách mạng Trường Lê Văn Tám (ấp Bà Chăng B, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi). Ảnh: C.K

Đó là những ngôi trường trong vùng kháng chiến thời chống Mỹ như Trường phổ thông nội trú Cà Mau - Ninh Bình, Trường Lê Văn Tám, Trường Tiền Phong… Dù trong điều kiện khắc nghiệt của chiến tranh, trong vô vàn hiểm nguy của bom đạn, biệt kích, sự càn quét ngày đêm của kẻ thù và bọn tay sai, nhưng nền giáo dục cách mạng vẫn phát triển, ươm mầm cho biết bao thế hệ. Những người thầy, người cô và cả học trò đều phải dạy và học trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt. Khi im tiếng súng thì họ là giáo viên khi giặc đến thì họ lại là chiến sĩ, cùng sát cánh với du kích, bộ đội đánh địch để bảo vệ xóm làng, trường lớp và học trò nhỏ thân thương.

Ông Lê Văn Dương (Ba Châu), một trong những nhà giáo đã đi qua thời chiến tranh nhớ lại: Năm 1965, tôi vào đến miền Nam và được phân công về Cà Mau. Từ đây đến ngày giải phóng, tôi cùng đồng chí, đồng bào sống và chiến đấu, buồn vui sướng khổ có nhau. Đó là những kỷ niệm khó quên. Vào tháng 8/1969, tôi cùng đội du kích Trường phổ thông nội trú Cà Mau - Ninh Bình kết hợp với du kích ấp Tân Long (xã Tân Tiến, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau) đánh lui một toán quân của Sư đoàn 21 ngụy để bảo vệ nhân dân, bảo vệ trường lớp. Cùng với việc dạy học, chúng tôi cũng tham gia nhiều phong trào như: ra vùng “tạm chiếm” của địch để vận động thanh niên tòng quân giết giặc; làm nhiệm vụ thu đảm phụ nông nghiệp, công thương nghiệp để góp vào ngân sách kháng chiến; vận động nhân dân đòi địch mở trường lớp cho các cháu nhỏ ở vùng ven học tập…

Dù sống và làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, nhưng đội ngũ nhà giáo cách mạng ấy đã góp công rất lớn cho nền giáo dục cách mạng ở vùng giải phóng khi đào tạo hàng ngàn giáo viên. Ông Ba Châu cho biết thêm: Trường sư phạm của tỉnh năm nào cũng mở 1 - 2 lớp, mỗi lớp 3 - 4 tháng với vài chục giáo sinh. Đội ngũ này chính là nòng cốt của nền giáo dục cách mạng trong kháng chiến cũng như sau khi hòa bình lập lại. Họ trưởng thành trong khói lửa chiến tranh nên hơn ai hết, họ hiểu và trân trọng cái giá trị của hòa bình, độc lập. Đó chính là “lửa” để họ truyền lại cho học trò của mình tình yêu đất nước, tự hào về lịch sử dân tộc.

TỰ HÀO NHỮNG THẾ HỆ HỌC SINH TRONG KHÁNG CHIẾN

Một trong những sự kiện chính trị khá nổi bật của tỉnh Sóc Trăng (gồm tỉnh Sóc Trăng và Bạc Liêu hiện nay) vào những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ là thành lập Trường Lê Văn Tám - một mô hình giáo dục đặc biệt phù hợp với tình hình, địa hình lúc bấy giờ. Trong đó, địa điểm lớp 2 của trường là ở ấp Bà Chăng B (xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi). Hơn 15 năm tồn tại trong chiến tranh gian khổ, ác liệt, các lớp học của trường luôn được duy trì và phát triển.

Hoạt động giữa mưa bom bão đạn, nhưng cán bộ quản lý và giáo viên của trường đã thể hiện sự tận tụy, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, đoàn kết tương trợ lẫn nhau và sáng tạo trong giảng dạy để đào tạo những thế hệ học sinh vừa hồng vừa chuyên. Chính vì vậy, tất cả học sinh do trường đào tạo đều đã thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng, lập trường kiên định, sẵn sàng chiến đấu và hy sinh vì độc lập, tự do cho dân tộc. Trong quá trình hoạt động cách mạng, nhiều người phải đối mặt với kẻ thù trên chiến trường, bị bắt, tù đày và tra tấn dã man, song họ luôn giữ vững khí tiết của người cách mạng, không ai phản bội quê hương. Có 45 liệt sĩ, 21 thương binh xuất thân từ Trường Lê Văn Tám. Trong đó có liệt sĩ Võ Hùng Cường (Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn Phú Lợi) đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Đội ngũ học sinh của trường không chỉ cung cấp cho nhiều đơn vị bộ đội, các ban ngành trong thời chiến, mà còn là lực lượng đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng quê hương, đất nước sau chiến tranh. Hiện tại, nhiều học sinh của trường đã trở thành cán bộ cao cấp của Đảng, cán bộ khoa học, cán bộ quản lý, doanh nhân… Điển hình như các đồng chí: Võ Văn Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Bạc Liêu; Nguyễn Tấn Quyên, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương; Phạm Phương Thảo, nguyên Chủ tịch HĐND TP. HCM; Trương Minh Lưu, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Sóc Trăng...

Với mô hình học tập đặc biệt, các thế hệ nhà giáo và học sinh thời ấy đã có những đóng góp quan trọng cho cách mạng, cũng như cho công cuộc kiến thiết quê hương. Nhiều thập kỷ đã trôi qua, nhưng nghĩa tình của các thế hệ thầy trò thời chiến, tình thâm như máu thịt với nhân dân vẫn còn mãi với thời gian.

CHÂU KHÁNH