Ngân sách và ý nguyện người dân

Trước sự quan tâm của dư luận về mức nợ công, cũng như về chi tiêu ngân sách và cách thức công khai ngân sách đến người dân, vừa qua, để chuẩn bị cho việc sửa đổi Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN), Tổ chức Oxfam đã đồng hành cùng nhiều cơ quan của Quốc hội tổ chức thăm dò ý kiến người dân về sự quan tâm tới sửa đổi Luật NSNN.

Một câu hỏi rất đơn giản được đặt ra: “Ông/Bà có quan tâm tới thu, chi NSNN không?”. Thế nhưng, người hỏi không nhận được câu trả lời mà lại nhận được câu hỏi: “NSNN là gì?”. Người hỏi đành phải giảng giải bổ sung sao cho dễ hiểu nhất về NSNN gồm có các khoản từ phí, thuế, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất... mà người dân phải nộp và cả các khoản nợ công mà Nhà nước đi vay; rồi Nhà nước phân bổ ngân sách đó để chi thường xuyên cho bộ máy, chi đầu tư phát triển và để trả nợ các khoản đã vay...

Người hỏi lại nhận tiếp các câu: “Nợ công là gì?”, “Chi thường xuyên là gì?”... Cứ như vậy, rất lâu mới nhận được câu trả lời thật giản dị: “Người dân chúng tôi phải được biết tiền mà mình đóng góp được Nhà nước chi vào việc gì, kể cả trả công nợ đã vay!”. Cuộc phỏng vấn người dân, rốt cuộc bị người dân phỏng vấn lại, phải mất một lúc mới đi tới được câu trả lời giản dị cuối cùng. Điều đó cho thấy việc sử dụng quá nhiều thuật ngữ khó hiểu để công khai ngân sách được người dân coi như không công khai.

Tiếp theo, nợ công hiện nay như thế nào, tại sao lại sắp kịch trần và trần đó do ai đặt ra? Đại đa số người dân đều không hiểu đó là gì và đang xảy ra như thế nào. Nhiều người dân được hỏi thì lại than rằng, tưởng dân nghèo mới phải đi vay nợ chứ Nhà nước mà cũng nợ nần sao! Ở Mỹ, đồng hồ nợ công quốc gia được đặt tại trung tâm của New York để mọi người dân đều biết số nợ mà mình phải gánh.

Tóm lại, các cuộc khảo sát cho thấy, người dân bình thường sinh sống ở vùng nông thôn hay thành thị đều có khát vọng được biết thu, chi NSNN. Vậy thì điều cần làm của Nhà nước là đáp ứng được khát vọng đó thành tâm nhất, công khai sao cho dễ hiểu nhất, công khai ở chỗ thật minh bạch nhất và tạo điều kiện cho người dân tham gia vào quá trình thu, chi ngân sách. Khát vọng của dân và cách đáp ứng khát vọng của dân cần được luật hóa trong Luật NSNN.

Đặng Hùng Võ