Một số vấn đề đáng quan tâm về dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đang chỉ đạo tổ chức lấy ý kiến rộng rãi đối với dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (HĐND). Trên cơ sở điều chỉnh, sửa đổi, kết hợp nội dung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003 và Chương III của Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003, đồng thời tập hợp một số quy định rải rác ở các nội quy, quy chế hoạt động của Quốc hội cũng như của HĐND, nghiên cứu bổ sung một số nội dung quan trọng nhằm nâng cao tính hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử từ Trung ương đến địa phương.

Việc Quốc hội thông qua luật này sẽ góp phần quan trọng cải tiến, đổi mới hoạt động của Quốc hội và HĐND, tạo ra các nguyên tắc, cơ chế trong thực hiện chức năng giám sát quyền lực, thúc đẩy sự nỗ lực thực thi Hiến pháp, pháp luật trong toàn xã hội nói chung và đặc biệt là đối với các tổ chức, cá nhân trong hệ thống các cơ quan Nhà nước các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội nói riêng, đồng thời, góp phần làm giảm bớt tính hình thức và nâng dần tính hiệu quả, hiệu lực trong hoạt động của Quốc hội và HĐND.

Về cơ bản, bố cục và nội dung các chương, các điều của dự thảo luật đa phần thể hiện rõ thẩm quyền, phạm vi, nguyên tắc, cơ chế hoạt động của từng chủ thể được điều chỉnh trong dự luật. Luật đã bao quát được các hình thức giám sát cơ bản gồm: xem xét báo cáo công tác; giám sát văn bản pháp luật; giám sát chuyên đề; chất vấn; lấy phiếu, bỏ phiếu tín nhiệm. Ngoại trừ rất ít điều như Điều 19, Điều 63 về lấy phiếu tín nhiệm, trong luật giao cho Quốc hội tiếp tục cụ thể hóa quy định, 88 điều luật còn lại đều thể hiện tương đối rõ ràng, có thể áp dụng ngay khi luật có hiệu lực pháp luật, không phải chờ đợi văn bản pháp luật khác tiếp tục hướng dẫn thực hiện, đây là sự tiến bộ trong quá trình làm luật của Quốc hội.

Tuy nhiên, khi nghiên cứu dự luật, thấy rằng cần phải xem xét góp ý cho một số điều luật cụ thể như sau:

- Điều 6: Thẩm quyền giám sát của HĐND:

Tại Điểm a, Khoản 1, cần bổ sung thêm nội dung: “Giám sát thực hiện kiến nghị của cử tri, thực hiện Nghị quyết về kết quả giám sát và Nghị quyết về chất vấn”. Vì đây là những nội dung bắt buộc HĐND phải giám sát thường xuyên, giám sát định kỳ và đồng thời quy định như thế sẽ tương thích với rất nhiều điều khác trong dự luật này.

Xem xét bổ sung thêm đối tượng “Thi hành án dân sự” vào Điểm a, Điểm b, Điểm c, Điểm d, Khoản 1 Điều 6; Khoản 1, Khoản 2, Điều 57 và Khoản 1, Điều 59. Vì mặc dù Thi hành án dân sự là cơ quan thuộc sự quản lý trực tiếp của UBND cùng cấp, nhưng với tính chất hoạt động đặc thù, tổ chức này đã được Quốc hội xây dựng một đạo luật chuyên biệt vào năm 2008, trong Luật Thi hành án dân sự có quy định hoạt động thi hành án dân sự phải được báo cáo với HĐND (Điều 14, Khoản 7). Nghị định 74 của Chính phủ ban hành ngày 9/9/2009 Hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thi hành án dân sự, tại Điều 6 cũng đã quy định hoạt động thi hành án dân sự tại địa phương phải được báo cáo đến HĐND. Vậy đây cũng là đối tượng chịu sự giám sát trực tiếp của HĐND là hợp lý.

- Điều 15 và Điều 26: Xem xét văn bản pháp luật có dấu hiệu trái Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội; Xem xét văn bản pháp luật của cơ quan Nhà nước ở Trung ương có dấu hiệu trái Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, Pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Cần chọn phương án 1 theo hướng không nên tách phần văn bản pháp luật có dấu hiệu trái Hiến pháp và văn bản có dấu hiệu trái pháp luật, trái nghị quyết của Quốc hội ra làm hai điều khác nhau, vì trong thực tế có những văn bản pháp luật vừa có dấu hiệu trái với Hiến pháp, trái với pháp luật; tách ra làm hai điều luật là chưa hợp lý, đồng thời văn bản luật sẽ được cô đọng, hợp lý và không dài dòng.

- Điều 16: Chất vấn và xem xét trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội nên chọn phương án 1 là trả lời chất vấn trực tiếp. Vì thực hiện phương án 1 sẽ phát huy được quyền và trách nhiệm thực hiện hoạt động giám sát của đại biểu Quốc hội, đồng thời đúng với quy định của Hiến pháp hiện hành. Theo như phương án 2, việc chất vấn của đại biểu Quốc hội sau khi gửi đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội lại phải đưa ra Quốc hội quyết định là chưa phát huy hết tính dân chủ trong hoạt động chất vấn của đại biểu. Tuy nhiên để bảo đảm tính khả thi, đề nghị sửa Điểm a, Khoản 3 như sau:

“…Chủ tọa phiên họp xem xét chọn nhóm các nội dung chất vấn được nhiều đại biểu quan tâm chất vấn để điều hành tại phiên chất vấn của kỳ họp Quốc hội, những nội dung có ít đại biểu chất vấn và chưa mang tính bức xúc được chuyển sang chất vấn tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội giữa hai kỳ họp”.

LÊ HỒNG THU

(còn nữa)