Kinh nghiệm trong cải tiến hoạt động kỳ họp HĐND; tăng cường năng lực ban hành nghị quyết chuyên đề; cải tiến hoạt động tiếp xúc cử tri và hoạt động giám sát

LTS: Trong 2 ngày (25 và 26/4/2013), tại Bạc Liêu diễn ra Hội nghị trao đổi kinh nghiệm hoạt động HĐNĐ các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL lần thứ 19. Với chủ đề: “Kinh nghiệm trong cải tiến hoạt động để phát huy tốt nhiệm vụ và quyền hạn của HĐND theo luật định”, các đại biểu tập trung phân tích, thảo luận và đúc kết những kinh nghiệm trong hoạt động của HĐND.

Báo Bạc Liêu trân trọng giới thiệu tham luận của ông Lê Thanh Hùng, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Bạc Liêu với tiêu đề: “Kinh nghiệm trong cải tiến hoạt động kỳ họp HĐND; tăng cường năng lực ban hành nghị quyết chuyên đề; cải tiến hoạt động tiếp xúc cử tri và hoạt động giám sát”.

Tại hội nghị này, Thường trực HĐND tỉnh Bạc Liêu xin được trao đổi với các đại biểu về “Kinh nghiệm trong cải tiến hoạt động kỳ họp HĐND; tăng cường năng lực ban hành nghị quyết chuyên đề; cải tiến hoạt động tiếp xúc cử tri và hoạt động giám sát” để chúng ta cùng chia sẻ thông tin, trao đổi kinh nghiệm trong đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND trong thời gian tới.

- Về điều hành kỳ họp: Rút ngắn thời gian đọc thông qua các tờ trình và dự thảo nghị quyết, dành thời gian cho việc thảo luận, chia tổ thảo luận, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri, chất vấn và trả lời chất vấn. Tài liệu được gửi trước cho đại biểu nghiên cứu thông qua hộp thư điện tử và đưa lên Cổng thông tin điện tử của HĐND tỉnh để đại biểu và nhân dân có thể truy cập, chủ động trong góp ý cho các báo cáo, dự thảo nghị quyết của HĐND. Để việc thảo luận, tranh luận, chất vấn có chất lượng, ngoài các tài liệu được cung cấp, Thường trực HĐND có gợi ý những vấn đề cần tập trung thảo luận, chất vấn gửi trước để đại biểu nghiên cứu.

- Tăng thời lượng truyền hình trực tiếp kỳ họp HĐND gồm: phiên khai mạc, bế mạc, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri, chất vấn, trả lời chất vấn của đại biểu và tất cả các phiên thảo luận của đại biểu tham dự kỳ họp. Điều này rất quan trọng vì thông qua truyền hình trực tiếp, đa số cử tri và nhân dân hiểu rõ hơn và giám sát được các hoạt động của đại biểu, HĐND và UBND, người đứng đầu các sở, ngành thuộc UBND tỉnh. Ý thức của tất cả đại biểu tham dự kỳ họp được nâng lên rõ nét.

- Theo yêu cầu của Thường trực HĐND, các báo cáo thẩm tra của các Ban của HĐND không chỉ mang tính chất đối chiếu pháp luật, đánh giá hiệu quả, tính khả thi của dự thảo nghị quyết mà còn có trách nhiệm định hướng, gợi mở vấn đề cần tập trung thảo luận thêm của đại biểu, vì thế các nghị quyết của HĐND gần đây được thảo luận, bàn bạc nhiều hơn. Trước đây, đa phần đại biểu chỉ thảo luận tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh hoặc nhiệm vụ chuyên môn của ngành, lĩnh vực nào đó, ít có ý kiến về nghị quyết sắp biểu quyết thông qua.

2. Tăng cường năng lực ban hành nghị quyết chuyên đề của HĐND

Hoạt động ban hành nghị quyết chuyên đề của HĐND có vị trí rất đặc biệt và được xem là hình thức quan trọng, cơ bản thể hiện rõ tính chất quyền lực Nhà nước theo luật định. Chúng tôi quan niệm nếu HĐND chỉ dừng lại ở việc cụ thể và thể chế hóa chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước mà không ban hành được các nghị quyết chuyên đề để tạo hành lang pháp lý nhằm khai thác và phát huy nguồn lực của địa phương phục vụ cho phát triển thì HĐND chỉ mới làm được một phần chức năng, quyền hạn của mình. Xác định rõ tầm quan trọng đó, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, HĐND tỉnh đã xem xét thông qua 11 nghị quyết chuyên đề liên quan đến việc ban hành các chính sách theo thẩm quyền, các nghị quyết chuyên đề đã được sự đồng thuận và đánh giá cao của nhân dân và cán bộ trong tỉnh, đặc biệt là một số nghị quyết thực hiện chính sách như: Nghị quyết về việc thực hiện chính sách nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang khó khăn về nhà ở tỉnh Bạc Liêu; Nghị quyết thực hiện chính sách khen thưởng đối với hộ gia đình, tổ chức, cá nhân chấp hành tốt chủ trương thu hồi đất và giao đất trước thời hạn trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu; Nghị quyết về quy định một số chính sách thu hút đối với cán bộ quản lý và giáo viên mầm non về công tác ở những địa bàn khó khăn đặc thù của tỉnh; Nghị quyết về quy định một số chính sách để tiếp tục sắp xếp đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục - đào tạo trên địa bàn tỉnh; Nghị quyết về một số chính sách thu hút nguồn nhân lực về công tác tại tỉnh Bạc Liêu…

Đại biểu HĐND tỉnh và TP. Bạc Liêu tiếp xúc cử tri phường 2 và phường 5 (TP. Bạc Liêu). Ảnh: M.Đ

Trước đây, hoạt động tiếp xúc cử tri được nhìn nhận khách quan là: nội dung, hình thức đơn điệu, địa điểm chưa phù hợp, đối tượng chưa đạt yêu cầu kể cả số lượng lẫn thành phần tham dự và việc kiểm tra, đôn đốc thực hiện ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa được quan tâm dẫn đến tình trạng cử tri thiếu nhiệt tình, thiếu gần gũi và thiết tha với người đại diện của mình, thậm chí mất dần tín nhiệm, không muốn đến tiếp xúc với người đại diện của mình nữa.

Nhận rõ thực trạng trên, từ đầu nhiệm kỳ, Thường trực HĐND tỉnh đã chủ trương đổi mới hoạt động của HĐND, trong đó, đặc biệt quan tâm cải tiến hoạt động tiếp xúc cử tri.

3.1. Cải tiến nội dung tiếp xúc cử tri

Đối với hội nghị tiếp xúc cử tri trước kỳ họp thường kỳ theo phương châm “Nghe cử tri nói”. Ở lần tiếp xúc này, đại biểu dân cử chỉ thông báo với cử tri nội dung, thời gian, chương trình nghị sự của kỳ họp, những vấn đề cần được cử tri cho ý kiến để đại biểu tham gia thực hiện chức năng quyết định và giám sát, nhất là một số dự thảo nghị quyết liên quan trực tiếp đến đời sống, hoạt động, quyền và lợi ích chính đáng của người dân; đồng thời, nghe cử tri phản ánh ý kiến, kiến nghị liên quan đến nội dung, chương trình kỳ họp và nguyện vọng chính đáng của cử tri. Tuy là tiếp xúc cử tri trước kỳ họp, song cử tri rất quan tâm hỏi đại biểu về kết quả giải quyết, thực hiện ý kiến cử tri đã đặt ra các lần trước. Do đó, các đại biểu phải nắm chặt vấn đề này để trả lời cho cử tri.

Đối với hội nghị tiếp xúc cử tri sau kỳ họp, thực hiện phương châm “Nói cho cử tri hiểu” thông qua việc giải trình, thông báo cho cử tri những thông tin quan trọng như kết quả thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh; các nội dung cốt lõi của nghị quyết HĐND vừa ban hành; vận động cử tri tham gia thực hiện các chủ trương của tỉnh, các chính sách do HĐND tỉnh ban hành; thông báo kết quả trả lời giải quyết của cơ quan chức năng đối với ý kiến, kiến nghị cử tri đặt ra trước kỳ họp và báo cáo kết quả việc đã thực hiện ý kiến, kiến nghị của cử tri mà UBND tỉnh đã trả lời ở kỳ họp trước.

3.2. Cải tiến phương pháp trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri

Theo sự thống nhất của Thường trực HĐND và UBND tỉnh thì tại mỗi kỳ họp HĐND, UBND tỉnh có hai văn bản liên quan đến ý kiến của cử tri: Một là, báo cáo tổng hợp và trả lời ý kiến cử tri gửi đến kỳ họp; hai là, báo cáo kết quả việc giải quyết, thực hiện các ý kiến, kiến nghị của cử tri ở các kỳ họp trước. Điều này sẽ giúp đại biểu HĐND nắm được tình hình thực hiện các ý kiến mà cử tri gửi gắm ở lần tiếp xúc trước. Trong chương trình kỳ họp, các nội dung liên quan đến trả lời ý kiến cử tri đều được truyền hình trực tiếp.

Lãnh đạo UBND tỉnh trực tiếp trả lời các ý kiến cử tri và Thường trực HĐND, UBND có cuộc họp trước để thống nhất quan điểm trong việc trả lời, giải quyết ý kiến cử tri.

Sau trả lời ý kiến, kiến nghị cử tri, UBND tỉnh tổ chức cuộc họp với thành phần giám đốc các cơ quan có trách nhiệm tổ chức thực hiện ý kiến cử tri, Thường trực, lãnh đạo các Ban, Tổ trưởng Tổ đại biểu HĐND để phân giao nhiệm vụ cho các cơ quan, địa phương, đơn vị có trách nhiệm triển khai thực hiện ý kiến, kiến nghị của cử tri đã được UBND tỉnh trả lời, điều này đã giúp cho việc giám sát của HĐND có cơ sở và khách quan hơn trong đánh giá kết quả giám sát thực hiện ý kiến cử tri.

3.3. Đa dạng các hình thức và địa điểm tiếp xúc cử tri

Các Tổ đại biểu đã phối hợp với Ủy ban MTTQ và Thường trực HĐND nơi ứng cử để tổ chức tiếp xúc cử tri. Một số nơi tổ chức tiếp xúc theo nhóm đối tượng cử tri, nhóm cán bộ hưu trí được tổ chức tiếp xúc riêng. Hạn chế việc chỉ tổ chức tiếp xúc tại trụ sở xã, phường và lịch tiếp xúc cử tri được công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng để cử tri có thể biết và đến dự đông đủ hơn.

Thường trực HĐND tỉnh chủ động phối hợp với UBND tỉnh chỉ đạo Đài Phát thanh - Truyền hình mở chuyên mục “Dân hỏi - chính quyền trả lời” trên sóng phát thanh và truyền hình của tỉnh mỗi tháng hai kỳ, góp phần giải quyết kịp thời hơn các ý kiến, kiến nghị của cử tri.

3.4. Tăng cường kiểm tra, đôn đốc, giám sát việc thực hiện ý kiến, kiến nghị của cử tri

- Thường trực, lãnh đạo các Ban và Tổ trưởng các Tổ đại biểu HĐND tỉnh có kế hoạch tăng cường kiểm tra, đôn đốc, giám sát việc thực hiện ý kiến, kiến nghị cử tri của UBND tỉnh và các ngành, các cấp.

- Trước khi tiếp xúc cử tri, Thường trực HĐND có buổi làm việc với UBND để nghe báo cáo kết quả giải quyết ý kiến cử tri để có thông tin cho đại biểu báo cáo với cử tri khi đi tiếp xúc.

3.5. Một số hỗ trợ góp phần nâng cao hoạt động của đại biểu trong xử lý ý kiến, kiến nghị của cử tri

- Ứng dụng công nghệ thông tin:

Đại biểu HĐND tỉnh được trang bị máy tính bảng để phục vụ cho hoạt động. Đây là phương tiện quan trọng để đại biểu cập nhật, xử lý nhanh chóng, kịp thời các thông tin phục vụ cho công tác của mình. Các dữ liệu liên quan được lưu trữ trong máy giúp cho đại biểu có đủ thông tin để thông báo cho cử tri mọi lúc, mọi nơi; đồng thời, cũng là phương tiện hữu hiệu giúp đại biểu ghi lại những phản ánh, nguyện vọng của cử tri và những hình ảnh thực trạng về các ý kiến phản ánh, những bức xúc của cử tri, giúp đại biểu có thêm tư liệu phục vụ tốt hơn cho hoạt động của mình.

- Giải quyết kinh phí để xử lý một số ý kiến bức xúc của cử tri:

HĐND tỉnh cũng đã quyết định chủ trương cho mỗi Tổ đại biểu được sử dụng ngân sách tỉnh với số tiền khoảng 500 triệu đồng mỗi năm. Số tiền này được chi vào việc đầu tư xây cầu, lộ giao thông, những yêu cầu bức xúc của cử tri nơi Tổ đại biểu ứng cử. Quyết định xây dựng công trình gì đều có sự bàn bạc thống nhất của đại biểu trong tổ và tham khảo ý kiến lãnh đạo huyện nơi đại biểu ứng cử, nhưng công khai với cử tri là thuộc quyền quyết định của Tổ đại biểu. Thủ tục đầu tư, thanh quyết toán do huyện đảm nhiệm đúng theo quy định của Nhà nước. Xin nói thêm rằng, thật ra đây là khoản ngân sách mà tỉnh hỗ trợ cho huyện, thành phố hàng năm được thông qua HĐND, nhưng với cách làm này đã nâng vị thế của đại biểu HĐND, nhất là các Tổ đại biểu đối với cử tri nơi mình ứng cử.

Từ thực tế đã qua, Thường trực HĐND tỉnh Bạc Liêu rút ra hai nội dung cơ bản cần thực hiện trong hoạt động tiếp xúc cử tri như sau:

Một là, đại biểu HĐND cần nhận thức đầy đủ hoạt động tiếp xúc cử tri là hoạt động quan trọng, có tính thực tiễn cao, chỉ khi nào người đại biểu tạo được mối quan hệ tốt, chặt chẽ, thường xuyên với nhân dân thì mới nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; từ đó, đem tiếng nói của người dân vào việc xây dựng các chủ trương, chính sách hợp lòng dân.

Tiếp xúc cử tri cần thực hiện theo phương châm “Nghe dân nói, nói cho dân hiểu, làm để dân tin”. Ngoài ra, người đại biểu cần phải am hiểu cơ bản các lĩnh vực, nhất là phải nắm chắc pháp luật, cơ chế chính sách, đây là yếu tố cần trước tiên của người đại biểu trong quá trình hoạt động của mình; đồng thời, là cơ sở để nâng cao chất lượng tiếp xúc cử tri, tạo niềm tin của cử tri khi phản ánh nguyện vọng của mình.

Hai là, nâng cao trách nhiệm của HĐND, đại biểu HĐND trong việc giám sát, đôn đốc việc triển khai tổ chức thực hiện ý kiến, kiến nghị của cử tri. HĐND, đại biểu HĐND phải nhận thức đúng việc ghi nhận ý kiến, kiến nghị của cử tri là một “Cam kết với cử tri” và phải làm tốt trách nhiệm, quyền hạn của mình trong kiểm tra, đôn đốc, giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri thật sự đến nơi, đến chốn.

Đồng thời, ngoài việc giám sát, đôn đốc, nhắc nhở việc thực hiện, đại biểu HĐND phải gắn trách nhiệm của mình với các cơ quan chức năng trong việc tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, HĐND không chỉ giám sát mà cùng các cơ quan chức năng tổ chức thực hiện.

4. Cải tiến hoạt động giám sát

Thực hiện chức năng giám sát theo luật định, Thường trực HĐND tỉnh đã cố gắng chỉ đạo cải tiến để giảm đến mức thấp nhất tính hình thức trong thực hiện quyền lực của HĐND đối với hoạt động giám sát.

- Thường trực HĐND kịp thời xây dựng kế hoạch thực hiện hoạt động giám sát trong năm bảo đảm điều hòa phù hợp với hoạt động của các Ban của HĐND. Điều này giúp hoạt động chung rất chủ động, không trùng lắp về nội dung, thời gian, thành phần cũng như đối tượng, địa điểm giám sát.

- Về hình thức giám sát, tham vấn là công cụ được sử dụng trong một số chuyên đề đã phát huy tốt hình thức cũng như hiệu quả giám sát. Hoạt động tham vấn đã giúp cho cử tri gần gũi và gắn bó, trách nhiệm hơn trong hoạt động của HĐND, phát huy được vai trò tham gia giám sát và quyền làm chủ của nhân dân.

- Cách làm việc của đoàn giám sát cũng có nhiều cải tiến. Thường trực chỉ đạo tổ chức mời lãnh đạo UBND tỉnh và các đơn vị được giám sát họp triển khai quyết định và kế hoạch giám sát đến các đối tượng được giám sát, thay vì chỉ gửi văn bản như trước đây; đồng thời sau khi hoàn thành đợt giám sát theo kế hoạch, đoàn giám sát tổ chức cuộc họp với lãnh đạo UBND tỉnh và các ban liên quan báo cáo kết quả giám sát. Tại cuộc họp này, những kết luận của đoàn giám sát được trình bày và các ban có nhận xét cho ý kiến về “liều lượng” đánh giá, những vấn đề chưa được báo cáo rõ ràng cũng được làm sáng tỏ tại cuộc họp này và thống nhất chung về kết quả giám sát; đồng thời, cũng phân định rõ trách nhiệm xử lý thuộc cơ quan, đơn vị nào, thời gian và biện pháp để thực hiện các kiến nghị của đoàn giám sát đặt ra.

- Đối với các chuyên đề liên quan đến thực hiện các quy trình, thủ tục hành chính theo quy định pháp luật, Thường trực chỉ đạo thành lập tổ giúp việc cho đoàn giám sát để chủ động thu thập và kiểm chứng thông tin về nội dung giám sát, rút ngắn thời gian làm việc của đoàn giám sát; đồng thời chất lượng giám sát nâng lên rõ nét, hạn chế được việc chỉ nghe báo cáo “một chiều” của đơn vị được giám sát.

- Các kiến nghị, đề xuất của đoàn giám sát được Thường trực HĐND phân giao nhiệm vụ cho các Tổ đại biểu, các Ban của HĐND theo dõi, kiểm tra, đôn đốc và giám sát.