Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại các địa phương: Nhiều vướng mắc cần tháo gỡ

Nhằm đánh giá tình hình và kết quả thực hiện chính sách, pháp luật trong công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng, tái định cư trên địa bàn tỉnh, trong tuần này, Thường trực HĐND tỉnh đã tổ chức đoàn giám sát tại các địa bàn: TP. Bạc Liêu, huyện Hòa Bình, Giá Rai, Đông Hải. Rất nhiều vấn đề đã được lý giải, tìm nguyên nhân hạn chế để khắc phục trong thời gian tới.

Đoàn giám sát làm việc với UBND huyện Đông Hải. Ảnh: K.P

Thực trạng bồi hoàn, giải phóng mặt bằng ở các địa phương

Trong giai đoạn từ năm 2018 - 2020, trên địa bàn TX. Giá Rai đã thực hiện tổng số 18 dự án có liên quan đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Thị xã đã tổ chức thẩm định, phê duyệt 26 phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư với tổng diện tích đã được phê duyệt gần 450.000m². Trong đó, đã giải phóng mặt bằng giao đất sạch cho chủ đầu tư thực hiện dự án với tổng diện tích gần 394.000m², diện tích chưa giải phóng mặt bằng xong là trên 55.000m². Riêng đối với các dự án do thị xã thực hiện giải phóng mặt bằng, hiện nay còn 2 phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư chưa thực hiện xong do 3 hộ chưa đồng ý nhận tiền và giao mặt bằng.

Con số này ở huyện Đông Hải trong 3 năm qua là 20 dự án, với tổng diện tích đất thu hồi là 841.170m²; tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ gần 194 tỷ đồng, số hộ được bố trí tái định cư là 12 hộ, hiện đã giao nền tái định cư cho các hộ dân xong. Trong lập phương án bồi hoàn, giải phóng mặt bằng, huyện cũng còn nhiều khó khăn, nhất là về việc xác định giá đất bồi thường, về cơ chế chính sách trong kinh phí tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư một số dự án, hạng mục không đủ thực hiện. Với huyện Hòa Bình, trong tổng số 23 công trình, dự án có liên quan đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, đến nay đã thực hiện xong và giao đất “sạch” cho chủ đầu tư 18 dự án, 2 dự án đã phê duyệt phương án nhưng chưa có vốn để chi trả cho hộ dân, còn 3 dự án đang triển khai thực hiện giải phóng mặt bằng. Có một số dự án dù huyện đã bàn giao mặt bằng sạch cho chủ đầu tư nhưng tiến độ thực hiện vẫn chậm, làm ảnh hưởng rất lớn đến đời sống và điều kiện sản xuất của người dân như dự án đường điện 110kW Hòa Bình - Đông Hải, Hòa Bình - Bạc Liêu; dự án nâng cấp đê biển Đông; các cầu kết hợp cống từ Mương 1 đến Huyện Kệ...

Khó khăn đến từ chính quyền cơ sở

Trong các buổi làm việc, đoàn giám sát đã lắng nghe nhiều ý kiến từ phía chính quyền cơ sở để lý giải nguyên nhân vì sao có dự án người dân không đồng thuận, không tự nguyện giao đất, vướng mắc ở đâu... Vấn đề mà dư luận quan tâm chính là tiến độ bàn giao mặt bằng đối với nhiều dự án trọng điểm vẫn còn chậm, chưa phù hợp với mục tiêu cũng như lộ trình của các dự án. Bên cạnh đó là giá đất bồi thường, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người dân.

Ông Trịnh Văn Bền - Chủ tịch UBND xã Tân Phong (TX. Giá Rai) cho rằng, vướng mắc lớn nhất hiện nay nằm ở cơ chế chính sách. Nhất là giá đất nông nghiệp, phi nông nghiệp vẫn chưa hợp lý. Đơn cử như giá đất nông nghiệp phía trong với phía ngoài (có đường nhựa đi qua) - vốn có giá trị thực tế khác nhau nhưng lại chung giá đền bù, dẫn đến việc người dân có đất phía ngoài sẽ không đồng thuận vì họ cảm thấy bị thiệt thòi. Bên cạnh đó, sự phối hợp của chủ đầu tư, đơn vị tư vấn (đo, kiểm, đếm) với chính quyền cơ sở, có lúc, có nơi cũng chưa đảm bảo. Có trường hợp xã không nắm được dự án (nếu là dự án cấp trên đầu tư) nên trong quá trình tiếp xúc với dân, cũng khó giải thích.

Ở góc độ ngược lại, không ít ý kiến cho rằng, một số chính quyền cấp cơ sở chưa chặt chẽ trong quản lý đất đai. Nhiều hộ dân tự ý lấn chiếm, sử dụng đất công trong thời gian dài mà không có chế tài xử lý, đến khi dự án khởi động thì chây ỳ, kì kèo và không bàn giao mặt bằng dù không đủ điều kiện bồi thường theo quy định. Đây cũng là những nguyên nhân khiến nhiều địa phương khó thu hút đầu tư do vướng từ mặt bằng đất không “sạch”.

Dự án nâng cấp đê biển Đông - một trong những dự án bị chậm tiến độ. Ảnh: M.Đ

Không được để cơ chế cản trở hoạt động

Hiện nay, việc áp giá hay triển khai các phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng đều có cơ chế, bằng các quy định pháp luật rất rõ ràng, cụ thể. Nhưng trong quá trình giám sát, khi chọn ngẫu nhiên một số dự án của các huyện, thị xã vẫn phát hiện nhiều sai sót. Việc đo đạc, kiểm đếm không chính xác, biên bản liệt kê không thể hiện diện tích đất cụ thể, không ai ký nhận; nhiều hồ sơ không có chữ ký của người bị thu hồi đất. Không ít dự án qua kiểm tra phát hiện nhiều thủ tục được thực hiện sai quy trình, nhất là ở các khâu công khai, niêm yết; quá trình lập phương án không đúng thời gian quy định… Đơn vị tư vấn, định giá, kiểm đếm dù chưa lấy được chữ ký của người bị thu hồi vẫn mang hồ sơ về, lên phương án bồi thường, ra quyết định thu hồi dẫn đến nhiều trường hợp dân không đồng thuận, khiếu nại phát sinh kéo dài.

Trong các buổi làm việc, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh - Phan Như Nguyện đã lưu ý các địa phương tránh tình trạng để cơ chế cản trở hoạt động. Theo đó, chính quyền các cấp cần chú trọng tuyên truyền, phổ biến pháp luật về lĩnh vực này cho cán bộ cũng như Nhân dân; chú trọng quy trình thực hiện, quan tâm đến vấn đề sinh kế của người dân bị ảnh hưởng trắng do giải tỏa, tái định cư. Quan trọng nhất vẫn là làm sao để người dân đồng thuận cao, tự nguyện chấp hành tốt, từ đó các dự án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương được thực hiện đúng tiến độ.

Kim Phượng

Liên quan đến công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng, trong giai đoạn từ năm 2018 - 2020, TX. Giá Rai tiếp nhận tổng số 52 đơn thư phản ánh, kiến nghị khiếu nại phát sinh. Đến nay đã giải quyết 48 thư phản ánh, kiến nghị khiếu nại, 4 trường hợp qua vận động, giải thích đã chấp nhận rút đơn yêu cầu, khiếu nại. Huyện Đông Hải cũng đã tiếp nhận 19 đơn yêu cầu, khiếu nại liên quan đến công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng, đã giải quyết xong, không có tồn đọng. Huyện Hòa Bình tiếp nhận 75 đơn thư yêu cầu và 5 đơn khiếu nại của công dân liên quan đến lĩnh vực này, đã giải quyết xong 66 đơn yêu cầu, còn 9 đơn đang xem xét giải quyết. Đối với 5 đơn khiếu nại, huyện đã động viên, thuyết phục 4 trường hợp tự nguyện rút đơn và giải quyết xong 1 đơn.