Tạo đột phá cho con tôm xuất khẩu

Vừa qua, tại Hội nghị phát triển ngành tôm do Bộ NN&PTNT tổ chức ở Sóc Trăng, ngành quản lý và các chuyên gia kinh tế dự báo: năm 2023 sẽ là năm khó khăn của con tôm xuất khẩu. Trong khi đó, Bạc Liêu đã đặt ra mục tiêu con tôm xuất khẩu phải đạt 1 tỷ USD. Đây thật sự không phải là chuyện dễ làm trong điều kiện xung đột giữa Nga và Ukraine vẫn còn diễn biến phức tạp và lạm phát ở nhiều nước nhập khẩu lớn đang có dấu hiệu tăng cao.

Nông dân thu hoạch tôm nuôi công nghiệp. Ảnh: L.D

THỊ TRƯỜNG TIÊU THỤ GẶP KHÓ

Ngay từ những tháng đầu năm 2023, giá vật tư, nguyên liệu đầu vào, xăng dầu tiếp tục tăng cao, bên cạnh đó ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn và thời tiết diễn biến thất thường đã gây ra nhiều yếu tố bất lợi cho tôm nuôi phát triển. Đồng thời, làm tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh và gây khó khăn cho phát triển sản xuất, nhất là ảnh hưởng đến lịch thời vụ, vì nhiều nơi ở vùng sản xuất phía Bắc Quốc lộ 1A trong những tháng đầu năm vẫn chưa có nước mặn để nuôi tôm.

Thực tế những tháng đầu năm nay cho thấy, thị trường xuất khẩu con tôm vẫn chưa có được những “gam màu sáng”, trong khi đây là thời điểm vào các năm trước lượng hàng xuất khẩu tiêu thụ rất mạnh, nhất là vào dịp chào mừng tết Dương lịch ở các nước châu Âu. Theo số liệu thống kê của Bộ NN&PTNT, tháng 1/2023 xuất khẩu thủy sản giảm 31% và chỉ đạt khoảng 600 triệu USD so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, xuất khẩu con tôm giảm đến 46%. Nguyên nhân xuất khẩu thủy sản giảm mạnh là do nền kinh tế thế giới được dự báo có thể sẽ rơi vào suy thoái trong năm nay và người dân cũng bắt đầu thắt chặt chi tiêu để ứng phó với lạm phát.

Đối với tỉnh Bạc Liêu, nhờ vào sự chủ động của doanh nghiệp trong việc phát huy, giữ vững các thị trường truyền thống và khai thác thêm một số thị trường tiềm năng nên qua 2 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh đạt trên 123 triệu USD, tăng 6,69% so với cùng kỳ. Xuất khẩu thủy sản tuy có tăng nhưng vẫn chưa đạt được kỳ vọng đặt ra và khả năng đạt 1 tỷ USD trong năm nay cần phải thật sự rất quyết liệt.

Theo nhận định của Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam: Xuất khẩu thủy sản trong quý 2/2023 sẽ cải thiện và quay lại đà tăng trưởng. Đặc biệt là việc Trung Quốc mở cửa lại thị trường tiêu thụ sau thời gian dài áp dụng nhiều quy định khắt khe về kiểm dịch. Sự mở cửa của thị trường lớn này không chỉ mang lại hy vọng cho toàn ngành xuất khẩu thủy sản hoàn thành mục tiêu đạt trên 10 tỷ USD trong năm nay, mà còn thúc đẩy ngành tôm phát triển (trong đó, con tôm chiếm trên 4 tỷ USD). Do vậy, các địa phương, doanh nghiệp phải chủ động sản xuất trên tinh thần sẵn sàng cung cấp nguồn hàng khi thị trường tiêu thụ phục hồi và tăng trưởng trở lại. Thực tiễn cũng đã chứng minh, thị trường Trung Quốc là một trong những thị trường chính của con tôm Việt Nam. Năm 2022, giá trị xuất khẩu tôm sang thị trường này đạt gần 664 triệu USD, tăng 61% so với năm 2021. Thị trường xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp Bạc Liêu hiện nay cũng có trên 90% là xuất hàng sang Trung Quốc.

Chế biến tôm xuất khẩu tại  một công ty đóng trên địa bàn TX. Giá Rai.

CHỦ ĐỘNG TẠO RA NGUỒN NGUYÊN LIỆU DỒI DÀO

Xuất khẩu thủy sản tuy dự báo đương đầu với nhiều khó khăn, thách thức, nhưng với quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh (khóa XVI) đã đề ra và hoàn thành chỉ tiêu xuất khẩu tôm đạt 1 tỷ USD trong năm 2023, ngành Nông nghiệp đặt mục tiêu cho năm 2023 là diện tích nuôi tôm đạt trên 142.740ha. Trong đó, diện tích nuôi siêu thâm canh 4.700ha; thâm canh, bán thâm canh 24.200ha; tôm - lúa 46.489ha và quảng canh cải tiến kết hợp 67.352ha. Qua đó, góp phần cho tổng sản lượng nuôi tôm đạt 247.000 tấn (sản lượng tôm nuôi theo mô hình siêu thâm canh, thâm canh, bán thâm canh là 170.000 tấn).

Để phát triển bền vững ngành tôm Bạc Liêu và hoàn thành các mục tiêu quan trọng này, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở NN&PTNT tập trung làm tốt công tác chỉ đạo phát triển sản xuất, nhằm chủ động tạo ra nguồn nguyên liệu dồi dào phục vụ thị trường xuất khẩu.

Theo đó, Sở NN&PTNT sẽ chỉ đạo ngành chuyên môn, các địa phương theo dõi diễn biến thời tiết, nhu cầu thị trường, kịp thời tham mưu chỉ đạo sản xuất, nuôi trồng thủy sản (NTTS) đạt các chỉ tiêu kế hoạch năm 2023. Đồng thời, tiếp tục chỉ đạo phát triển hiệu quả nuôi 2 đối tượng tôm chủ lực của tỉnh là tôm sú và tôm thẻ chân trắng. Tận dụng tiềm năng mặt nước để phát triển nuôi tôm ở các vùng xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt do ảnh hưởng biến đổi khí hậu và hình thành các chuỗi liên kết, bảo đảm an toàn thực phẩm…

Bên cạnh đó, tích cực triển khai thực hiện hiệu quả Đề án bảo vệ môi trường trong hoạt động thủy sản; Hướng dẫn điều kiện nuôi tôm siêu thâm canh, thâm canh, bán thâm canh trên địa bàn tỉnh; Đề án xây dựng Bạc Liêu trở thành trung tâm ngành công nghiệp tôm cả nước; Kế hoạch hành động phát triển ngành tôm tỉnh Bạc Liêu đến năm 2025; Đề án nâng cao năng suất tôm nuôi trong mô hình tôm - lúa vùng Bắc Quốc lộ 1A năm 2020, định hướng năm 2025…

Cùng với đó, tăng cường công tác thanh - kiểm tra cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống thủy sản. Xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm quy định về quản lý giống thủy sản. Phối hợp với các đơn vị liên quan rà soát, loại bỏ các loại thức ăn, sản phẩm xử lý và cải tạo môi trường trong NTTS kém chất lượng, không đảm bảo an toàn ra khỏi danh mục được phép sản xuất - kinh doanh tại Việt Nam. Theo dõi công tác điều tiết nước tại các cống dọc tuyến Quốc lộ 1A nhằm đảm bảo độ mặn thích hợp để người dân phát triển sản xuất thủy sản. Kịp thời đề xuất các giải pháp điều tiết hợp lý cho từng tiểu vùng NTTS, nhất là vùng phía Bắc, ven Quốc lộ 1A. Đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ ngành tôm, nhất là vùng nuôi tôm thâm canh, bán thâm canh và vùng sản xuất giống thủy sản tập trung…

Với tinh thần chủ động sản xuất và quyết tâm thực hiện đạt 1 tỷ USD cho con tôm xuất khẩu, năm 2023 sẽ là tiền đề và “phép thử” cho “thủ phủ” ngành công nghiệp tôm chứng minh năng lực nội tại và tìm ra những đột phá mới cho thế mạnh kinh tế mũi nhọn này.

KIM TRUNG

* Giám đốc Sở NN&PTNT - Lưu Hoàng Ly: Đẩy mạnh phát triển nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao

Để thực hiện thắng lợi chỉ tiêu xuất khẩu tôm đạt 1 tỷ USD năm 2023, ngành Nông nghiệp sẽ tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Tiếp tục tổ chức sản xuất các vùng NTTS theo hướng tập trung, sản xuất theo chuỗi giá trị phát triển bền vững, gắn với xây dựng cánh đồng lớn. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao. Tạo điều kiện để các doanh nghiệp, hộ gia đình mở rộng quy mô sản xuất theo hướng trang trại và phát triển bền vững. Cũng như đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường xuất khẩu, xác định nhu cầu nhằm mở rộng quy mô sản xuất, kết nối thị trường tiêu thụ, thị trường xuất khẩu, không thụ động trông chờ và hay chỉ dựa vào bất cứ một thị trường xuất khẩu nào để chủ động phòng tránh rủi ro.

Bên cạnh đó, Bạc Liêu cũng đề xuất Bộ NN&PTNT cần quan tâm chỉ đạo Cục Thú y mở các lớp tập huấn về xây dựng cơ sở an toàn dịch bệnh trên thủy sản cho địa phương. Chi cục Thú y Vùng 7 tiếp tục phối hợp với đơn vị trong công tác giám sát dịch bệnh tại các cơ sở sản xuất giống và cơ sở nuôi tôm thương phẩm của Công ty Cổ phần Việt - Úc trong thời gian tới. Hỗ trợ địa phương, Công ty Cổ phần Việt - Úc thực hiện việc giám sát tại các cơ sở an toàn dịch bệnh theo đúng tiêu chuẩn OIE và yêu cầu của nước Úc để sớm được công nhận cơ sở an toàn dịch bệnh, từ đó thúc đẩy việc xuất khẩu tôm nguyên con sang Úc.

Xem xét phê duyệt danh mục dự án kêu gọi FDI vào lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản giai đoạn 2021 - 2025 trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu, gồm 9 dự án: Các dự án đầu tư vào Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao phát triển tôm Bạc Liêu (nuôi tôm siêu thâm canh; sản xuất giống, thức ăn chất lượng cao; nhà máy chế biến thủy sản; các ngành công nghiệp hỗ trợ...); các dự án đầu tư các khu nuôi tôm sạch, tôm sinh thái, tôm công nghệ cao; các dự án đầu tư sản xuất giống thủy sản đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia; Dự án nuôi tôm công nghệ cao; Dự án nuôi tôm siêu thâm canh công nghệ cao; Dự án NTTS ứng dụng công nghệ cao; Xây dựng vùng sản xuất tôm giống tập trung; Dự án nuôi tôm bền vững…

Cùng với đó, có cơ chế quản lý giá vật tư đầu vào, vì hiện nay giá con giống, thức ăn và các sản phẩm đầu vào phục vụ nuôi tôm liên tục tăng cao. Đồng thời, sớm triển khai dự án chuyển đổi nước ngọt về vùng Nam để phát triển mô hình sinh thái, trong đó có mô hình sản xuất tôm - lúa, tạo thêm sức bật cho con tôm phát triển…

* Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh - Nguyễn Văn Vũ: Tích cực hỗ trợ HTX xây dựng vùng nuôi đạt chuẩn ASC

Để phát huy thế mạnh từ con tôm và hướng đến sản xuất hàng hóa lớn thì phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã (HTX) đóng vai trò quan trọng. Hiện trên địa bàn tỉnh có 210 HTX. Tuy nhiên, chỉ có 68 HTX NTTS (trong đó có 6 HTX nuôi tôm công nghệ cao trên diện tích 500ha và thu hút hơn 150 hộ thành viên).

Thực tế đã chứng minh, việc tham gia các tổ hợp tác hay HTX sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Các hộ nuôi tôm khi tham gia vào HTX sẽ được cung ứng dịch vụ đầu vào như: con giống sạch bệnh, thức ăn và thuốc thú y thủy sản… đảm bảo chất lượng, giá cả hợp lý, chế độ hậu mãi giúp giảm giá thành nuôi. Đặc biệt, được đảm bảo về đầu ra với giá thu mua cao thông qua các hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ tôm giữa HTX với các công ty chế biến xuất khẩu trên địa bàn trong, ngoài tỉnh. Giá cả tiêu thụ tôm ổn định và cao hơn bên ngoài, do các HTX đã sản xuất và được công nhận nuôi tôm đạt chuẩn ASC…

Để đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác, HTX và góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu con tôm xuất khẩu đạt 1 tỷ USD, Liên minh HTX tỉnh sẽ chủ động xây dựng kế hoạch và phối hợp với các địa phương củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX NTTS. Hướng cho các HTX tuân thủ nguyên tắc tổ chức, hoạt động đảm bảo theo Luật HTX năm 2012.

Bên cạnh đó, quan tâm định hướng cho các HTX lựa chọn đội ngũ cán bộ quản lý nhiệt tình, có tâm huyết, có trình độ, dám nghĩ dám làm, có tinh thần cống hiến cho cộng đồng để giữ vai trò dẫn dắt HTX lớn mạnh, tạo được sự thu hút, làm cho người dân tin tưởng và hưởng ứng tích cực. Thường xuyên hỗ trợ về nghiệp vụ và thực hiện công tác bồi dưỡng để cán bộ quản lý HTX thực hiện đúng nguyên tắc, quy định trong hoạt động HTX.

Tư vấn cho các HTX thường xuyên ứng dụng khoa học - công nghệ trong quản lý, sản xuất - kinh doanh để phù hợp với bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ 4.0 phát triển như hiện nay.

Đối với các HTX nuôi tôm có khả năng thì khuyến khích đầu tư cơ sở vật chất, chuyển đổi sang mô hình nuôi tôm công nghệ cao, theo quy trình an toàn, đạt chuẩn... để phù hợp với chủ trương phát triển ngành công nghiệp tôm của tỉnh.

Vận động phát triển mới các HTX ở các khu vực quy hoạch nuôi tôm công nghệ cao để giúp các hộ nuôi tiếp cận đầu vào và nâng cao hiệu quả tiêu thụ đầu ra. Trong tuyên truyền, vận động thành lập mới HTX luôn nêu cao tinh thần tự nguyện của người dân tham gia vào HTX, nâng cao nhận thức người dân trong thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển HTX. Đồng thời, tạo điều kiện hỗ trợ kinh phí phục vụ thành lập mới HTX cho các nhóm sáng lập viên. Tích cực phối hợp với các ngành chức năng, các công ty, doanh nghiệp hỗ trợ HTX xây dựng và nuôi tôm đạt chuẩn ASC tiến tới công nhận vùng nuôi đạt chuẩn ASC cho các HTX. Tăng cường xúc tiến hợp tác liên kết trong sản xuất và tiêu thụ tôm ổn định, bền vững giữa HTX với các công ty chế biến và xuất khẩu tôm trong, ngoài tỉnh nhằm hình thành nên các chuỗi giá trị. Liên minh HTX tỉnh thường xuyên tổ chức các hội thảo kết nối và kết nối trực tiếp cho các HTX nuôi tôm với các HTX, công ty, doanh nghiệp cung ứng con giống, thức ăn, thuốc thủy sản, đầu ra cho các HTX nuôi tôm; tư vấn, hỗ trợ pháp lý, phương thức hợp tác cho các HTX để đảm bảo đôi bên cùng có lợi và hợp tác bền vững. Tạo điều kiện cho các HTX tiếp cận nguồn vốn vay của Quỹ hỗ trợ phát triển HTX để đầu tư mua sắm trang thiết bị hiện đại, mở rộng quy mô sản xuất, tổ chức cung ứng dịch vụ đầu vào cho thành viên như: tôm giống, thức ăn, thuốc thú y thủy sản… Từ đó, góp phần cho các HTX nuôi tôm công nghệ cao không ngừng phát triển.

L.D (thực hiện)